Juda ko'p terroristlar - o'z vaqtida xuquq va erkinlik bayrog'i ostida minbarga
chiqqan, g'oya tarafdori bo'lgani uchun davlat tom onidan jinoyatga tortilgan,
qonun ostidagi insonlar bo'lib, terrorizm ular uchun davlatdan ijtimoiy o'ch olish
xizmatini o'taydi. Bunday insonlar yaxshi m otivasiyaga ega bo'ladi.
Ko'pchilik terroristlami erkaklar tashqil etishadi, ammo ayollaming ham
terroristik tashqilotdagi mavqei ancha baland turadi. Ular ichida yorqin shaxslar
ham
uchrab turadi, masalan; "Qizil Arm iya Fraksiya"si raxbari Ulrika Maynxof,
Arabistonlik Leyla Xaled.
Terroristlarning shaxsiy qiyofalari konkret turdagi terroristik aktivlikda
namoyon bo'ladi.
"Siyosatchi" va "Idealist" terroristlar - diniy, jinoyatchi terroristlardan,
millatparvar terroristlardan tubdan farq qiladi.
"Siyosatchi terrorist" millatparvar terroristga ko'ra, intellektual va chuqur
rivojlangandir.
Zamonaviy siyosatchi terrorist o'qimishli, taktik va texnik tayyorlangan
bo'lishi lozim.
Terroristlami
idealistlar,
shizofreniklar,
dogmatiklar,
sadistlar,
o'ziga
ishongan insonlar,
qasoskor insonlar, ham jinoyatchi ham qaxramon sifatida
klassifikasiyalashgan.
Umuman olganda terroristlar - psixopatlar emas, balki yuqori tabaqali shaxs,
ijtimoiy - ekonomik mavqega ega shaxslardir.
N.Livingstoun
yozishicha, terroristik harakatlar o'z ichida ekstremistlar,
avtoritar xukmronlik tarafdorlari, uzoq turib qolgan xukumat betaraflarini aks
ettiradi.
Terrorist o'z tabiatiga ko'ra o'lim bilan yuzlashadi,
bu bir tomondan uning
psixikasiga, u ishtirok etadigan voqea - xodisalar va harakatlarga ta'sir qiladi,
ikkinchi tomondan shaxs spesifikasiga ko'ra, uning bunga intilishidir. Terrorist
shunday holatga moslashib boradi, oldida turgan to'siqlarni yengishga harakat
qiladi, o'ziga ta'sir etishi uchun imkoniyat yaratadi. O'lim obrazi
terrorist
ruxiyatiga kirib boradi. O'lim atmosferasi terroristni boshqa jinoyatlarga,
o'ldirishga nafaqat terroristik balki harbiy konfliktlarga boshlaydi.
Terror (lotincha terror- qo'rquv, daxshat)- "daxshatga soIish"ga yo'naltirilgan
bo'ladi.
Terror-terroristlaming u yoki bu terroristik aktlarini emotsional xolatga-olib
keluvchi maxsus harakatlardir.
G'arb olimlari o'tkazgan tadqiqotlarida ko'rsatgan natijalarga qaramasdan
terroristlar diagnostik - psixiatrik
bosqichga talluqli emas, terroristlarda aniq
buzilishlar ko'rsatilmagan.
21
Terrorist shaxsi isterik va eksploziv qirralarining uyg'unligi, frustrasion va
neyrotizm darajasining yuqoriligi, assosiallikning ko'zga tashlanishi bilan
xarakterlanadi.
Terrorist har doim o’z xatti - harakatlari ustidan javobgarlikni o’z bo’yniga
oladi.
Qoidaga ko'ra, terroristlarning mantiqiy fikr yuritishi chalkash va qarama-
qarshi bo'ladi. Em otsional tizimga ko'ra, terroristlarning 2 turi:
1 - Mutlaqo em osiyasiz
2 - Em otsional labil turlariga ajratilgan.
Terrorizm
m uam m osi
turli nuqtai nazarlarda o'rganiladi. Psixologiyani
ushbu
muomm oning xuquqiy, hamda axloqiy jixatlari emas, balki insonni
odamlarni
qiynashga,
jabrlashga,
zo'rlashga,
o'ldirishga
sabab
bo'luvchi
psixologik, shaxsiy, ijtim oiy - psixologik omillari qiziktiradi. Deyarli barcha
tadqiqotlarda m a'lum bo'lishicha, terorist shaxsining xarakterli jixatlariga
quyidagilar kiradi:
•
Qoniqmaslik kompleksi. Ko'pincha bu vaxshiy xulq, agressiyaning
sababchisi bo'ladi.
Qoniqmaslik kompleksi o'z "Men"nini himoya
qilishda agressiv tayer turishda namoyon bo'ladi.
•
O'z-o'ziga identifikasiyaning pastligi. Terroristik
gurux individga psixo-
ijtimoiy etishm ovchilikdan qutilishga psixostabil omil sifatida yordam
beradi.
•
O 'z-o'zini oqlash, siyosiy - g'oyaviy m otivlar terrorizm yo'liga kirishning
sababchisi bo'lgan
ko'zg'atuvchilardandir. Bunda ko'pincha jamoada,
jam oaga tegishli bo'lish istagi sabab bo'ladi.
•
Shaxsiy va emotsional jixatdan voyaga yetmaganlik. Terroristlarning
ko'pchilligida reallikni yuzaki idrok qilish kuzatilgan.
"Terrorizmga stimul bo'lib - insondagi psixologik og'ishishlar xizmat qiladimi
yoki yo'qmi?" m avzusida juda ko'p m uxokomalar bo'lib o'tgan. O'tkazilgan
tadqiqotlar yuqoridagi savolga "Yo'q" d ebjavob berishdi. Shu narsa aniqlandiki,
terroristlar orasida tobora emotsional beqarorlar, omadsizlar, shuxrat,
liderlik
haqida orzu qiluvchilar ko'payib bormokda.
Psixologiya fanlari nomzodi S.Ya.Enikolopov terroristlar orasida uchraydigan
2 xil psixologik tipni ajratib ko'rsatadilar. Birinchi tip - yuqori intellektli, o'ziga,
o'z kuchiga ishongan, o'zini tasdiqlashga intiluvchan shaxslar.
Ikkinchi tip - o'ziga, o'z kuchiga ishonchi yo'q, omadsiz, "Men"i juda zaif, o'z-
o'ziga juda past baho
beruvchi shaxslar. Shu bilan birga birinchi tipda ham,
ikkinchi tipda ham yuqori agressivlik, doim o'z
"Men"nini himoyalashga
ta yyorlik, xissiyotlariga diqqat - e'tiborsizlik, fanatizm kuzatiladi.
22
