Ijtimoiy reablitatsiya

1.3. Tem perament tiplarida terroristlarning umumiy psixologik kiyofasi
B.Savinkov
terroristlarning 4 asosiy psixologik portretini tasvirlab bergan. Bu 
portretlar to'liq m a'noda 4 ta klassik temperament turlariga mos keladi. Shuning 
uchun ularni shartli ravishda xolerik, flegmatik, sangvinik va m elanxolik tiplariga 
ajratish mumkin. Bu yerda, sangvinik, flegmatik va albatta m elanxoliklar boshqa 
axoli qatlam iga ko'ra serharakat bo'lib, temperament jihatidan faqatgina xoleriklar 
bas kela oladilar.
Bunday tiplarga ajratishda I. Pavlovning nazvriyasi (yuqori oliy nerv 
faoliyatining xususiyatlari va psixologik jarayonlam ing kechish tezligi) va 
G .A yzenk tipologiyasini (2 ta kesishish nuqtasi: nevrotizm - emotsional 
qatiyatlilik va ekstrovert - introvetlikni shartlanganligi) hisobga olish lozim.
1- tip: "Xolerik"
24

---

I.Pavlovning neyrofiziologik ta'biri bo'yicha bu tip kuchli, ammo o'zini bosa 
olmaydigan, his-hayajonga beriluvchan, ko'pgina fikr va emosiyalarga ta'sirchan, 
qiziquvchan insonlardir. Katta hayotiy energiya mavjudligi bilan ajralib turadi, 
ammo unga o'zini tuta bilish yetishmaydi, vaqti bilan jahldor va o'zini tuta 
olmaydigan bo'lib qoladi.
G.Ayzenk
bo'yicha bunday insonlar nevrotikli ekstrovertlar hisoblanishadi.
Odatda nevrotizm yorqin namoyon bo'luvchi ekstrovertlarda yakuniy 
xulosada psixopatiya va isterikaning ochiq asoratlarini nam oyon qiladi.
2- tip: "Flegmatik"
1. 
Pavlov
ta'kidiga ko'ra, bu tip juda kuchli va qat'iyatli, bosiq, ayrim hollarda 
faoliyatsiz, xotirjamdir. Asab sistemasining xarakteristikasi quyidagicha, asab 
jarayonlari sust harakatlar bilan muvozanatda saqlanib turadi. Tashqi muhitga 
ifodasi xotirjam, atrofdagi insonlar o'zgarishiga moyil emas va qarama - qarshi 
fikr egalariga o'z reaksiyasini bildiradi.
G.Ayzenk
bo'yicha ular emotsional qat'iyatli, introvertlardir. Psixopatiya va 
isteriyaga moyil emas. Terror jarayonida nafaqat jangari balki guruhning 
emotsional tayanchi, stabillashtiruvchi boshliqdir.
3-tip: ",Sangvinik
"
I.Pavlov
nazariyasiga ko'ra, bu tip kuchli, serharakat, vazmindir. Uning asab 
sistemasi asab 
jarayonlarining kuchliligi bilan, muvozanatliligi va ko'rinarli 
darajadagi aktivlik bilan ajralib turadi.
Bunday inson tezkor, hayot sharoitining o'zgarib borishiga juda tez 
moslashadi. Hayot 
qiyinchiliklarini yengib o'tish va qarshilik bildirish unga 
xosdir.
Ayzenk bo'yicha bu tip emotsional qat'iyatli va ekstrovert. Boshqa tiplarga 
qaraganda moslashuvchan. Uning qarorlari emotsional holatga emas balki qat'iy 
fikrlarga asoslanadi.
4-tip: "Melanxolik"
Asab sistemasi judayam kuchsiz tipdir. Hissiy torm ozlanish jarayoni 
kuchsizligi bilan xarakterlanadi, melanxoliklar odatda passiv va tormozlashgan 
bo'lishadi.
Ulaming faoliyati ko'p e'tibor beradigan negativ ruhiy kechmishlarda 
tormozlanadi.
Ko'pchina tadiqotchilarning differensial tahliliga binoan, terroristik tashqilot 
va jarayonlarda terroristlarning:
46% - xoleriklar
32% - sangviniklar
12% - melanxoliklar
10% - flegmatiklar tashqil etishi anqlangan.
25

---

Terroristlar o'z harakatlarini oshkora etishiniig psixologik sababi shundaki, 
O AV (ommaviy axborot vositalari)ning reaksiyasi, siyosat va davlat arboblari yoki 
boshqa insonlar ko'zida o'zining betakrorligini tan olishni ko'rsatishdir.
Ta'kidlash joizki, O AV terroristik harakatlami bu tarzda ommalashtirmasa, 
terroristlarning am alga oshirayotgan ishlari bu tarzda avj olib ketmas edi.