Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

(koordinatsiya) tamoyilini mujassam etgani xolda
“ontologik-fenomenologik
 
va
 
ijtimoiy-gnoseologik
jihatlar”ga ega.
Mazkur
 
jadvalda
 
V.P.SHestakov
 
tomonidan
tizimlashtirilgan kategoriyalarning umumiy ko‘rinishi aks
etgan:
DASTLABKI KATEGORIYA
Nafosat
Go‘zallik

---

Fojeaviyli
k
UMUMESTETIK KATEGORIYALAR
Kulgulilik
Ulug‘vorli
k
Hunuklik
ESTETIK
 
KATEGORIYALARNING
KO‘RINISHLARI
Disgarmo
niya
Dahshatlil
ik
Mubolag‘
a
Garmoniy
a
Hazil
Forig‘lani
sh
Qahramon
lik
Ideal
Latofat
Biroq, ta’kidlash lozimki, aksariyat adabiyotlarda
estetika kategoriyalari asosan go‘zallik – fojeaviylik –
kulgulilikdan iborat uchlik sifatida taqdim etilgan. Biroq,
davrlar o‘tishi bilan bu an’anaga o‘zgartirishlar va
qo‘shimchalar kiritildi. Xususan, bu tizimga YU.B.Borev -
ulug‘vorlikni, L.N.Stolovich - hunuklikni, M.S.Kagan -
garmoniya va dramatiklikni, N.I.Kiyaщenko – qahramonlikni,
o‘zbek olimlari T.Mahmudov uyg‘unlikni, Abdulla SHer
qiziqarlilikni kiritdi. 
SHu o‘rinda Abdulla SHer taklif etgan estetika kategoriyalari (mezoniy
tushunchalari) tasnifi o‘ziga xos ahamiyatga ega. Tasnifga ko‘ra, barcha estetik
tushunchalar uch guruhga bo‘linadi. Birinchisi, – mezoniy tushunchalar. Ular
sub’ekt-ob’ekt munosabatlarida estetik ob’ektning xususiyatlarini sub’ektga ochib
beruvchi, tashqi nafosat bilan bog‘liq eng qamrovli, eng mushtarak tushunchalardir.
Masalan, go‘zallik ulug‘vorlik, fojeaviylik v.h. Ikkinchisi – sub’ekt – ob’ekt
munosabatlarida sub’ektdagi estetik anglash muruvatlarini tushuntirib beradigan,
ichki nafosat bilan bog‘liq estetikaning xususiy tushunchalari. Masalan, estetik
hissiyot, estetik mushohada, estetik did, v.h. Uchinchisi – san’atning mohiyati, san’at
turlari, umuman, badiiy ijod biln bog‘liq estetikaning muayyan tadqiqot ob’ektlariga
qaratilgan tushunchalar. Masalan, san’at, ijodkor, dizayn janr, uslub v.h. Bu o‘rinda
tushunchalar guruhlarining nomlari shartli ekanini alohida o‘qtirib o‘tish joiz.