O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

sofistlar,
ularning ta’limoti esa 
sofizm 
(grek. – 
ayyorlik) deb ataladi. Fikr yuritish jarayonida bilmasdan mantiqiy xatoga yо‘l 
qо‘yilsa, 
paralogizm
deyiladi. Chinligini ham, xatoligini ham birday isbotlash 
mumkin bо‘lgan fikrlar esa 
paradoks
deb ataladi. 
Bahs yuritish san’ati (eristika)
о‘ziga xos qonun-qoidalarga amal qilishni talab 
etadi. 
Bularga asosan quyidagilar kiradi: 
– zaruriyatsiz bahslashmaslik; 
– mavzusiz bahs yuritmaslik va bahs davomida mavzudan chetga chiqmaslik 
yoki mavzuni о‘zgartirmaslik; 
– bahs mavzusi yuzasidan о‘zaro zid yoki qarama-qarshi fikrlar bо‘lmasa, 
bahsni tо‘xtatish; 
– mavzuni yaxshi biladigan, aqlli odamlar bilangina bahslashish; 
– bahs yuritishda mantiqiy qonun-qoidalarga amal qilish, о‘z va muxolifining 
fikrlaridan xulosa chiqara olish, mantiqiy ziddiyatlarni aniqlash va bartaraf etish, 
asoslar tо‘g‘ri bо‘lsa, isbotlashning ham tо‘g‘riligini e’tirof etish va h.k.; 
– bir bahs doirasida bahslashish usullarini aralashtirib yubormaslik. 
Argumentlashning mantiqiy asoslarini bilish va bahs yuritish qoidalariga amal 

---

322 
qilish tafakkur madaniyatini yuqori darajaga kо‘tarish imkonini beradi. 
 
Tayanch tushunchalar: 
argumentlash, tezis, asos-dalil, isbotlash, rad etish, 
tanqid, argumentlashning strategiyasi, argumentlashning taktikasi, paralogizm, 
sofizm, paradoks, kommunikativ model, proponent, opponent, muammo, savol, 
javob, muammoli vaziyat, muammoni qo‘yish, muammoni hal etish, gipoteza, ishchi 
gipoteza. 
Takrorlash uchun savollar
1.
Muammoli vaziyat qanday vujudga keladi? 
2.
Muammo nima? 
3.
Muammolar ko‘lamiga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi? 
4.
Muammoni hal etish uchun nima qilish kerak? 
5.
Gipoteza nima? 
6.
Nima uchun gipotezalarni mantiqiy qurish vositasi ehtimoliy xulosa chiqarish 
hisoblanadi? 
7.
Gipotezalarning qanday turlari bor? 
8.
Nazariya nima?