O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

II. Argumentlarni rad etish. 
Tezisni isbotlash uchun opponent tomonidan keltirilgan argumentlar tanqid 
qilinib, ularning xatoligi yoki tezisni isbotlash uchun yetarli emasligi aniqlanadi. 
Argumentlarning xatoligi tezisning ham xato ekanligini isbotlamaydi, bunda 
tezis chin bо‘lishi ham mumkin: 
Argumentlarni rad etish orqali tezisning isbotlanmaganligi asoslab beriladi. 
III. Isbotlash usulini tanqid qilish orqali rad etish. 
Rad etishning bu usulida isbotlashda yо‘l qо‘yilgan xatolar aniqlanadi. Bunda 
rad etilayotgan tezisning chinligi uni asoslash uchun keltirilgan argumentlardan 
bevosita kelib chiqmasligi asoslab beriladi. Isbotlash usulida yо‘l qо‘yilgan xato 
aniqlanganda tezis rad etilmaydi, uni qayta isbotlash talab qilinadi. 
Rad etishning yuqorida kо‘rsatilgan usullari kо‘pincha birgalikda, bir-birini 
tо‘ldirgan holda qо‘llanadi. 
Tezisga aloqador qoidalar
: 
1. Tezis mantiqan aniq va ravshan bо‘lishi kerak. Bu qoida buzilsa, isbotlash 
yoki rad etish о‘zining aniq predmetiga ega bо‘lmay qoladi, uni amalga oshirishga 
urinish behuda ish hisoblanadi. 
2. Tezis isbotlash yoki rad etish davomida boshidan oxirigacha о‘zgarmasligi 
kerak. Bu qoida buzilsa, «tezisni almashtirish» degan xato kelib chiqadi. 
Argumentlarga nisbatan qoidalar
: 
1. Tezisni asoslash uchun keltirilgan argumentlar chin hukmlar bо‘lishi va bir-

---

319 
biriga zid bо‘lmasligi lozim. 
2. Argumentlar tezisni asoslash uchun yetarli bо‘lishi kerak. 
3. Argumentlar tezisdan mustaqil holda chinligi isbotlangan hukmlar bо‘lishi 
lozim. 
Isbotlash usulining qoidasi: 
1. Tezis argumentlardan mantiqiy tarzda kelib chiqadigan xulosa bо‘lishi lozim. 
Buning uchun isbotlash yoki rad etishda xulosa chiqarish qoidalariga rioya qilish 
zarur. 
Isbotlash va rad etish qoidalarining buzilishi mantiqiy xatolarga olib keladi va 
ular uch turga bо‘linadi: