O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

Muhabbat va nafrat 
axloqshunoslikda juft kategoriya (tushuncha) bo’lib 
hisoblanadi. Muhabbat bosh mezonbiy tushuncha bo’lib, barcha asosiy tushuncha va 
tamoyillarga ta‘sir qiladi. 
Muhabbat me‘yorlar, an‘analar, qonunlarga buysunmaydi. Lekin, yuksak 
axloqiylik ifodasi tarzida insonga o’lkan mas‘uliyat yuklaydi, uni jasoratga chorlaydi. 
Muhabbat – insonni tashqi va transtsendental olam bilan bog’laydigan, uni 
yolgizlikdan olib chiqadigan buyuk kuch. Muhabbatning obe`kti go’zallikdir. 
Insonning ona tabiatga, yoriga, ota-onasiga, Vataniga bo’lgan muhabbatni Inson o’zi 
o’zgaga aylanganida, o’zganio’ziga aylantira olganida haqiqiy muhabbat egasi 
hisoblanadi.
Muhabbat inson axloqiy hayotining cho’qqisi, komillik belgisidir. Haqiqiy 
muhabbat g’oyalari yoshlar tomonida doimiy axloqiy ideal tarzida qabul qilanadi: 
Farxod va Shirin, Romeo va Juletta, Otabek va Kumush va hokazolar. Demak, 
muhabbatni shaxs erkinligining axloqiy zarurat sifatidagi o’ziga xos ko’rinishi, 
baxtga erishuvning asosiy omili deyish mumkin.
Muhabbat-oliy tuyg’u, shu ma‘noda u oliy tushuncha. Muhabbatning ziddi-
nafrat bo’lib, u ham muhabbat singari keng qamrovli tushuncha emas. 
Nafratning aksi muhabbat tarzda namoyon bo’ladi, obe`ktdan chetlashishni, 
undan begonalashishni taqozo qiladi. Hazar, jirkanch hissi nafratning kundalik 
turmushdagi tor, «mayda» ko’rinishdir . Nafrat g’azabdan keskin farq qiladi. U
g’azabga o’xshab, o’z obe`ktini yo’hotishga intilmaydi, undan faqat yuz beradi. U 
muhabbatga zid holda noinsoniy, adolatsiz, noinsoflarcha munosabati tufayli 
ko’zg’aladigan hissiyot deyish mumkin.
Ko’rinishidan nafrat kishida yoqimsiz taassurot oygotsa-da, ko’p hollarda u illat 
emas, axloqiy fazilat sifatida insonning vijdonliligidan, botiniy jasoratidan dalolatdir.
Nafratdan tashqari yana rashk tushunchasi mavjud bo’lib, u ijtimoiy hodisa 
emas, ko’p hollarda jinsiy munosabat bilan yonma-yon keladi. Muhabbat egasi o’z 
sevgisini va sevgilisini qizg’anib, asrab qolishga harakat qiladi. Ana shu qizg’anish 
hissi me‘yordan oshib ketganda rashkka aylanadi. Rashkning mohiyati xudbinlikka 
borib taqaladi. Ba‘zi hollarda rashk fojiaga olib kelishi mumkin. 

---

326