Urganch davlat universiteti bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti «biotexnologiya»

Bakteriofaglarni ishlab chiqarish maxsulotlariga tushish manbalari 
Tabiiyki, tadqiqotchilar va mikrobiologiya sanoati xodimlari oldida turgan 
dastlabki masala: ishlab chiqarishda faglarni tushish manbasini aniqlashdir. Faglar 
qo‘llanilayotgan xom-ashyo tarkibida bo‘lishi mumkin. Aniqlanishicha sut 
achituvchi bakteriyalarni lizis qiladigan faglar sutda bo‘ladi va ko‘pincha juda ko‘p 
miqdorda uchraydi. Lactobacillus plantarum bakteriofagini turli xil substratlar 
namunalarida birmuncha miqdorda uchraganligi o‘rganilgan. Masalan: 25-30% ko‘k 
o‘simlik massasida, 30-40%tuproq va suvda, 40-50% silos namunasida va qalla 
kulüturasida xamda meva vasabzavotlarda 50-60% bo‘lishi isbotlangan. 
Mikroorganizmlar virusi xam boshqa viruslar kabi tabiatda keng tarqalgan. 
Bularichida spektri (litik ta’siri) keng bo‘lganlari, turli xil turkum kulüturalarini lizis 
qilishqobiliyatiga ega bo‘lganlari xam bor. SHuning uchun ayrim vaqtlarda sanoat 
shtammlari,unga qarshi virulent bo‘lgan fag bilan lizis bo‘lishi mumkin, bu fag 
ishlab chiqarishjarayonini birorta bosqichida sterillik buzilishi natijasida tashqi 
sharoitdan tushishimumkin. Ishlab chiqarish jarayoniga fag tushishining yana bir 
yo‘li bor, u xam bo‘lsasanoatda ishlatiladigan shtammning lizogen bo‘lishi mumkin, 
ya’ni kulütura o‘ziningxujayrasida fagni profag (fagning DNK si) xolatda ushlab 
turishidir. Profag xujayra xromosomasiga (DNK siga) integrasiyalangan yoki 
plazmida DNKsiga qo‘shilgan bo‘lishi mumkin. SHu xolatda xujayra 
ko‘payaveradi, profag bor yo‘qligi bilinmaydi, xattoki elektron mikroskop orqali 
xam ko‘rib bo‘lmaydi. Ma’lum bir sharoitda xujayradagi moddalar almashinuvining 
birorta bosqichida (bizga ma’lum bo‘lmagan modda ta’sirida) profag fagga aylanadi. 
Fag xujayradako‘payadi ma’lum songa etgandan keyin xujayra qobig‘ini emiradi va 
tashqarigabakteriya kulüturasi o‘sadigan muxitga chiqadi.