Urganch davlat universiteti bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti «biotexnologiya»

 
B. bassiana Vuill 
zamburug‘ini suyuq oziqada istirish orqali konidiospora 
olishmuammosi oziqa muhiti va fermentatsiya sharoitini tanlash muammosi hal 
qilingandaechildi. 
Virusli entomopatogen preparatlar
 
 
Hamma entomopatogen preparatlar ichida virusli preparatlar xijayin 
xasharotganisbatan izining o’ta spetsifikligi bilan xarakterlanadi. Ular odatda bir 
turdagi xasharotlargagina ta’sir ko’rsatadi. 
Ularning bu yaqqol tor doiradagi ta’sirining izi bu preparatlarning inson, 
flora vafauna uchun bezararligini kirsatadi. Viruslar izlarining noqulay tashqi 
ta’sirlariga (harorat, namlik) o’ta chidamli bilib, ular xasharotlardan tashqi holatda 
ham 10−15yilgacha iz ta’sir kuchini yiqotmaydi. 
Xasharotning viruslar bilan kasallanishi ularning ovqatlanishi orqali yuz 
beradi. Xasharot ichaklariga tushgan virusli tanacha ishqorli pH da parchalanishni 
boshlaydi. Erkinlikka chiqqan virionlar ichak devorlari orqali hujayralarga itib, 
yadrolardaviruslar replikatsiyasi ruy beradi. Bish viruslar boshqa hujayralarni ham 
zararlayboshlaydi va oqibatda xasharotlar lichinkalarining nobud bilishiga olib 
keladi. Viruslarning farqlanuvchi belgilari shuki, ular faqatgina tirik 
tiqimalardaginikipaya oladi. Bu esa iz navbatida sanoat miqyosida virusli 
entomopatogenpreparatlarni ishlab chiqarishda bir muncha qiyinchiliklar tug‘diradi, 
chunkiviruslarni ko’paytirish texnologiyasi jarayonida faqatgina tirik xijayin-
xasharotlardanfoydalanishi talab etiladi. 
Hozirgi paytda 3 xil virusli entomopatogen preparatlarni ishlab chiqarish 
yilgaqiyilgan: virin-EKS (karam qurtiga qarshi), ENSH (tok ichak qurti kasaliga 
qarshi) ABB (ameraka oq kapalagiga qarshi). Har qanday virusli preparatni ishlab 
chiqarish xijayin-xasharotni ularningfiziologik sog‘lomligini ta’minlovchi sun’iy 
oziqa muhitida o’stirishdan boshlanadi. 
Ma’lum bir rivojlanish fazasida (odatda qing‘iz davrida) xasharotlar 
ovqatigavirusli suspenziya qishish yili bilan ular zararlantiriladi. Buning uchun 
inokulyatoldindan bir qancha kasallangan lichinkalardan olib tayyolanadi. 

---

Hashoratlar zararlangandan sing uning tiqimasida maksimal viruslar 
tiplanishini ta’minlovchi qat’iy aniq sharoitda saqlanadi.7−9 kundan keyin nobud 
bilgan va chalajon lichinkalar yig‘iladi, 33−35 
0
C da ularquritiladi, mexanik usulda 
tiqimalar yig‘indisi - tana maydalanadi. Olingan massagafiziologik eritma yoki 
distillangan suv 1 qing‘izga 1 ml hisobida qiyiladi, maydalanibsuyultirilgan tiqima 
filtrlanadi. 
Ishlab chiqarish preparati virin-EKS poliedralari filtratni sentrafigura 
usulidachiktirib olinadi. CHikma minimal miqdorda distillangan suvda suyultiriladi 
va 1 mldan 1 mlrd. gacha poliedrlar titri bilguncha sterillangan glitserin qishiladi. 
Tayyor preparat flakonlarga bir yoki bir necha gektarga etarli 
miqdordagime’yorda joylanadi. Ushbu texnologiya inokulyat sarfi bilan 
taqqoslangandapoliedrlar miqdorini 5-10 ming marta oshirish imkoniyatini beradi. 
Bitta qo’ng‘izda o’rtacha 36 mlrd.gacha poliedrlar uning quruqmas og‘irligining 
30% ini tashkil etuvchi 36 mlrd.gacha poliedrlar olish imkoniyati mavjud.Ishlab 
chiqarishda virin-ENSH preparati filtratiga laktoza qo’shiladi, aralashtirilgandan 
so’ng suspenziya hajmining 4:1 nisbatida atseton qo’shiladi. 
Tindirilgandan so’ng ustki qism suyuqligi tikiladi chikma esa atseton tiliq 
uchibketguncha quritiladi. Tayyor preparat formasini tayyorlashda quruq 
chikmaqishimchalar - kaolin yoki bentonitga 1 grammlari 1 mlrd. poliedrlar titrini 
olishgachaaralashtiriladi. 
Preparatning yog‘li formasi chikmani dastlab steril 50% li glitserin 
eritmasida 1ml da poliedrlar titri 2 mlrd. - bilguncha despirgirlash yili bilan 
tayyorlanadi, keyinsteril holda solyar moyi hajmi miqdorida qishiladi, aralashtiriladi 
va flakonlargaqo’yiladi.