O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi o'zbekiston milliy universiteti

O'zbek va ingliz tillaridagi undosh tovushlarning artikulatsiya o'rniga 
(to'siqning hosil bo'lish o'rniga) ko'ra tasnifi 
Lab undoshlari 
Til undoshlari 
Bo'g'iz
yoki 
faringal 
til oldi 
til o'rta 
til orqa 
lab-lab lab-til 
dorsal 
alveoly-
ar 
tish 
o'rta 
palatal sayoz 
chuqur 
(uvulyar) 
b b 
p p 
m m 
w
o’z/ing 
v v 
f f 
s s 
z z 
d 
t 
s 
n 
l 
t 
d 
l 
n 
θ – ð 
y j 
k k 
g g 
k 
g' 
x 
h h 
 

---

- 30 - 
O'zbek va ingliz tillaridagi undosh tovushlarning 
artikulyatsiya usuliga ko'ra tasnifi 
 
Sirg'aluvchilar (frikativlar) (to'siq, kuchsiz, nutq organlari 
jipslashmaydi, shovqin hosil bo'ladi) 
f, v, z, j, x, f, s, sh, y, h, g' 
f, v, s, z, ∫, 
ʒ
, θ, ð, h 
Ji
p
sl
as
h
u
v
ch
il
ar 
(n
u
tq
or
g
an
lari
j
ip
sl
as
h
ad
i,
zi
ch
, 
k
u
ch
li
t
o
's
iq
h
o
si
l 
b
o
'l
ad
i)
Portlovchilar (shovqin kuchli) 
p, b, t, d, k, g, q 
p, b, t, d, k, g,
. 
Affrikatlar (shovqin kuchli, portlovchidan 
boshlanib sirg'aluvchi tovush bilan 
tamomlanadi) 
tsh (ch), dj (j), ts (s) 
t∫ d
ʒ 
So
n
o
rl
ar 
(s
o
n
an
tl
ar
) 
(s
h
o
v
q
in
g
a qa
ra
g
an
d
a 
to
n
u
st
u
n
k
el
ad
i)
burun 
m, n, ng 
m, n, ŋ 
yon 
L 
titroq 
R 
o'rta 
w, r, j 
 
Eslatma:
Jadvallar rus tilidagi undoshlarning tasnifini ham ko'rsata oladi. Ular 
deyarli o'zbek tili undoshlarining jadvallarda ko'rsatilgan bel-
gilariga o'xshaydi. Biroq rus tili undoshlarining tasnifida yum-
shoq va qattiq, bir fokusli va ikki fokusli undoshlarni alohida 
ko'rsatmoq kerak.
Undoshlarning tovush paychalarining holatiga ko'ra tasnifi 
Jarangli
(tovush paycha-
lari titraydi) 
o'zbek tili: 
b, d, g, v, z, j, y, g', dj, (j) 
rus tili: 
б, бь, д, дь, ч, чь, в, вь, з, зь, ж, жь 
Ingliz tili: 
b, d, g, v, s, 
ʒ
, ð 
Jarangsiz
o'zbek tili: 
p, t, k, q, tsh(ch), tc(щ), x, f ,s, sh /h/ 

---

- 31 - 
(tovush
paychalari) 
rus tili: 
п, пь, т, ть, к, кь, ч, ц, х, ф, фь, с, сь, ш, щъ 
ingliz tili: 
p, t, k, f, θ, s, ∫, t∫, /h/ 
Eslatma:
/h/, /h/ undoshlari ko'proq jarangsiz va ba'zan jarangli holatda 
uchraydi. Shu sababli ularni qavs ichida keltirildi. Undoshlar 
doim jarangli va jarangsiz juftlariga ega bo'lavermaydi. Masalan, 
o'zbek tilidagi (q), rus tilidagi (ch), (x) o'z juftlariga ega emas. 
O'zbek tilidagi (x) ning jufti (g') hisoblanadi.