O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi o'zbekiston milliy universiteti

O'zbek adabiy tili unlilari tasnifi 
Tilning vertikal holatiga 
ko'ra 
Tilning gorizontal holatiga ko'ra 
til oldi 
til orqa 
lablanmagan 
lablangan 
Yuqori (yopiq) 
I 
u 
O'rta (yarim yopiq yoki 
ochiq) 
E 
o' 
Quyi (ochiq) 
A 
o 
 
 
 
 
 
 
 

---

- 28 - 
2-jadval 
Rus adabiy tili unlilari tasnifi 
Tilning vertikal holatiga ko'ra 
Tilning gorizontal holatiga ko'ra 
til oldi 
o'rta qator 
til orqa 
lablanmagan 
Lablangan 
Yuqori (yopiq) 
i 
ы 
U 
O'rta (yarim yopiq yoki ochiq) 
e 
O 
Quyi (ochiq) 
a 
 
O'zbek, rus va ingliz tillari unlilarining tasnifi 
Tilning 
verikal hola-
tiga ko'ra 
ko'tarilish 
belgilari 
Tilning gor-
izontal hola-
tiga ko'ra 
qator bel-
gilari 
Oldi qator 
Aralash 
va o'rta 
qator 
Orqa qator 
Til 
oldi 
Orqa 
yo'na-
lishi- 
dagi til 
oldi 
Oldi 
yo'na-
lishdagi 
til orqa 
Chuqur til 
orqa 
Yuqori 
ko'tarilish 
Tor shakli 
i
y
u:
y
Keng shakli 
I 
υ
O'rta 
ko'tarilish 
Tor shakli 
e
e
e
ә: 
o
o
Keng shakli 
ә 
Λ 
Quyi 
ko'tarilish 
Tor shakli 
כ
כ: 
Keng shakli æ
a
a: 
Shartli belgilar:

– o'zbek tili unlilari; 

– rus tili unlilari; 
– ingliz tili unlilari; 
Eslatma: 1) Til orqa qator unlilari, /Λ/, /a:/ dan tashqari, qolganlari – 
lablangan. Til oldi, aralash va o'rta qator unlilari –lablanmagan.
2) Rus tilidagi (ы), (a) unlilari – o'rta qatorga, ingliz tilidagi /ә:/, /ә/ – 
aralash qatorga kiradi.
a

---

- 29 - 
3) Ko'rsatilgan shartli belgilar shu til un-
lilar sistemasining geometrik tabiatini hisobga 
oladi. Masalan, o'zbek tilining unlilar sistemasi 
to'rtburchak shakliga ega. Rus tili vokalizmi 
uchburchak shakliga ega.
Ingliz tilidagi unlilar (dif-tonglar ko'rsatil-
magan) har ikki shaklga ham zid keladi. Ularni 
ko'pincha Xalqaro Fonetik Assotsia- 
siyaning jadvaliga asosan trapetsiya 
shaklida ko'rsatiladi va bu shakl 
boshqa tillardagi unlilarni ko'rsatish 
uchun ham keng qo'llanadi.