N. T. Alimxodjayeva z. A. Ikramova

 
v
akili m u r a m i n 
("mums" -devor)ning tarmoqlangan zanjiri β-1,4 glikozid bog‗i orqali bog‗langan
N-asetilglyukozamin (A) va N-asetilmuram kislota (B) qoldiqlaridan tuzilgan. 
Muramin - o‗zining funksional xossasi bo‗yicha sellyuloza va xitinga 
yaqin. Bu uchta polisaxaridlarning o‗xshashligi β-1,4 poliglyukopiranoza 
skeletining konfiguratsion o‗xshashligi bilan tushuntiriladi. Tarkibiga muramin 
kiruvchi uglevod-oqsilli kompleks m u r e i n deb nomlanib, bakteriyalar to‗qima 
devorlarining qurilish materiali vazifasini bajaradi. Ushbu kompleksda bir qancha 
tetrapeptidlar o‗zaro muramin zanjiri bilan bog‗langan. Natijada, mustahkam 
to‗rsimon karkas hosil bo‗lib, bu karkas bakterial to‗qimani o‗rab oladi. Lizotsim 
fermenti esa, muraminning polisaxarid zanjirini buzish qobiliyatiga ega, bu uning 
antibakterial ta‘sirining asosini tashkil etadi. 
Uglevodlar odam organizmi uchun kundalik zaruriy va muhim kimyoviy 
moddalar sifatida oziq-ovqatlar tarkibiga kirishi shart, chunki, yuqorida ko‗rib 
chiqqanimizdek, ular ko‗pgina hayotiy jarayonlarni boshqaradi. Shu bilan bir 
qatorda ular dorivor moddalar tarkibiga kiradi. Masalan, glikoproteinlar 
ko‗rinishida fermentlar, gormonlar, qon plazmasining komponentlari, himoya 
oqsillari (immunoglobulinlar), mutsinlar (so‗lak, ichak va bronx sekretlari) 
mavjud. Glikoproteinlarga qon guruhining xususiyligini belgilovchi moddalar 

---

280 
ham kiradi. Bu xususiyatlar qon quyishda e‘tiborga olinadi.
Tibbiyotda disaxaridlardan keng foydalaniladi. Masalan, saxaroza dorivor 
kukunlar, sharbatlar, bolalar uchun suyuq dorilar tayyorlashda ishlatiladi. laktoza 
ham dorivorlar tayyorlashda ishlatiladi. Ona sutidan 10 ta oligosaxaridlar ajratib 
olingan bo‗lib, ularning struktur fragmenti laktozadir. Ular yangi tug‗ilgan 
chaqaloqning ichak florasining shakillanishida katta ahamiyat kasb etadi. 
Aminoglikozid 
antibiotiklar 
guruhiga 
kiruvchi 
streptomitsin 
o-glikozid 
ko‗rinishidagi disaxaridlar turiga kiradi va ko‗pgina kasalliklarni davolashda 
ishlatiladi.
Uglevodlarning hazm bo‗lishi va so‗rilishi og‗iz bo‗shlig‗ida amilaza va 
maltaza fermenti bo‗lgan so‗lak ta‘sirida boshlanadi. Me‘dada uglevodlar hazm 
bo‗lmaydi, chunki, bu jarayonni katalizlaydigan fermentlar yo‗q. Uglevodlar 
asosan, ingichka ichakda optimal sharoit mavjud bo‗lgani uchun (fermentlar ko‗p 
va kuchsiz ishqoriy muhitda optimal aktivlik ta‘minlanadi) hazm boladi.
Glyukoza glikogen sintezi uchun manbadir, u etishmaganda, glikogn 
yog‗lar, aminokislotalar, sut kislotaning parchalanish mahsulotlaridan sintezlanadi. 
Giperglikemiya – Glyukozaning organizmdagi glyukozaning qondagi miqdori 
ortishini xarakterlaydigan holatdir. U qonga haddan tashqari ko‗p uglevodlar 
kirishidan yoki, ularning hujayra tomonidan kam o‗zlashtirilishidan yuzaga keladi. 
Bunga fiziologik (uglevodlarning ko‗p miqdorda iste‘mol qilinishi) va patologik 
(qandli diabed, ruhiy kasalliklar, miya o‗smasi va boshqalar) holatlar sabab 
bo‗ladi. Shu bilan birga gipoglikemik holatlar ham mavjud. Bu hol glyukoza 
miqdorining 2,22-2,76 mmol/l gacha pasayganda kuzatiladi. Agar miqdor 1,66-
2,55 mmol/l dan kamaysa, koma kelib chiqadi.