N. T. Alimxodjayeva z. A. Ikramova

 

---

271 
 
Amigdalin sianogen glikozidlari danakli o‗simliklarda (bodom, shaftoli, 
o‗rik, olcha) bo‗ladi. 100g. mag‗zidan ajratib olingan amigdalin miqdori zaharli 
miqdor hisoblanadi.
A m i n o g l i k o z i d – a n t i b i o t i k l a r. Ularning tarkibiga 
aminouglevodlarni saqlovchi uglevod qismlari kiradi. Ulardan biri bo‗lgan 
streptomitsin- streptobiozaminning O-glikozidi deb hisoblanadi: 
Aminoglikozid antibiotiklarning guruhi 100 tadan ortiq tabiiy birikmalarni 
o‗z ichiga oladi. Bunday guruhlarga kiruvchi antibiotiklar neomitsin, kanamitsin, 
sizomitsin va boshqalar keng ta‘sir spektriga ega. 
P o l i s a x a r i d l a r o‗simlik va hayvonot olamida keng tarqalgan. 
Ular organizmda g‗amlangan ozuqa moddalar bo‗lib, turli vazifalarni bajaradi. 
Polisaxaridlar ikki turga bo‗lib o‗rganiladi. G o m o p o l i s a x a r i d l a r – 
gidrolizlanganda bir xil monosaxaridlarni hosil qiladi. Ularga kraxmal, glikogen, 
sellyuloza va boshqalar kiradi. G e t e r o p o l i s a x a r i d l a r esa 
gidrolizlanganida har xil monosaxaridlar hosil qiladi. Ularga xondroitin sulfatlar, 
muramin, gialuron kislota, geparinlar kiradi. 
G o m o p o l i s a x a r i d l a r vakili bo‗lgan k r a x m a l tarkibi 
(C
6
H
10
O
5
) bo‗lib, o‗cimliklarning asosiy g‗amlangan ozuqa moddasi hisoblanadi. 
U o‗simliklarda fotosintez jarayonida hosil bo‗ladi va ildizlarda, urug‗larda 
yig‗ildi.

---

272 
Kraxmal mineral kislotalar ishtirokida qizdirilgandan avval kichik 
molekulali suvda yaxshi eriydigan dekstrinlarga, so‗ngra dekstrinlar o‗z navbatida 
gidrolizlanib maltozaga, maltoza esa, D-glyukozaga parchalanadi. 
Bunday dekstringa parchalanish - dekstrinizatsiya deyiladi, va u non yopish 
jarayonida sodir bo‗ladi. Nonning kraxmali dekstrinlarga aylanib yaxshi 
eruvchanligi tufayli yengil hazm bo‗ladi.
Kraxmal 
α-D-glyukopiranozalardan 
tuzilgan 
ikkita 
polisaxarid 
aralashmasidan iboratdir: a m i l o z a (10-20%) va a m i l o p e k t i n (80-90%).
Amilozada α-D-glyukozapiranoza qoldiqlari α-1,4-glikozid bog‗lar bilan 
bog‗langan. Amilozaning zanjiri tarmoqlanmagan, molekulyar og‗irligi 160000 
bo‗lib, 200-1000 tagacha glyukoza qoldiqlarini o‗z ichiga oladi.
Rentgen analizi yordamida amilozani molekulasi spiralsimon ekanligi 
aniqlangan. Spiralning har bir aylanmasiga oltita monosaxaridlarning zvenosi 
to‗g‗ri keladi. Uning ichki qismiga o‗lchami to‗g‗ri keladigan molekulalar kirishi 
mumkin. Masalan, amiloza iod bilan ko‗k rangli kompleks hosil qiladi, va bu 
xususiyat kraxmal va yod uchun sifat reaksiyasidir. A m i lo p e k t i n