Uslubiy majmua

Ta‟lim muammosi.
Demografik portlash sabablari ta‘lim muammosi bilan uzviy bog‗liq. 
So‗nggi yillarda jahonda savodsizlar soni foiz hisobida kamaygan bo‗lsa, mutlaq hisobda 
o‗sishda davom etmoqda. Bunda ma‘lumotsiz odamlarning hayoti amalda ko‗p bolalikni xurofiy 
aqidalar bilan oqlaydigan arxaik oilaviy an‘analarga bo‗ysunadi. Pirovardda rivojlangan va 
rivojlanayotgan mamlakatlar o‗rtasidagi tafovut bu jihatdan ham ortishda davom etmoqda. 
Hozirgi vaqtda ajabtovur vaziyatni kuzatish mumkin: savodxonlik mutlaq raqamlarda o‗sayotgan 
bir paytda, savodsizlar, ya‘ni o‗qish, yozish, oddiy arifmetik amallarni bajarishni bilmaydigan 
odamlar soni ham o‗sib bormoqda (Hindiston aholisining 70%, Pokiston aholisining 60%, Afrika 
mamlakatlari aholisining 80% savodsiz).
SHu bilan bir qatorda aksariyat odamlarning ma‘lumot darajasi yangi texnologiyalar va 
kompyuter texnikasidan keng foydalanuvchi hozirgi jamiyatda to‗laqonli yashash va mehnat 
qilish imkonini bermasligi bilan bog‗liq funksional savodsizlik ham o‗sib bormoqda.
Bu muammoning boshqa bir jihati shundan iboratki, jahonning aksariyat davlatlarida 
ta‘lim olish imkoniyati barchaga teng darajada ta‘minlanmagan bo‗lib, bu ijtimoiy keskinlikning 
qo‗shimcha manbai hisoblanadi. SHuningdek hozirgi davrda ta‘lim sifatini yaxshilash, uning 
mazmunini ijtimoiylashtirish masalasi ko‗ndalang bo‗lib turmoqda. SHuni alohida ta‘kidlash 
lozimki ta‘limning ijtimoiylashuvi o‗quv jarayonida gumanitar fanlarning o‗quv soatlari yoki 
fanlar sonini ko‗paytirish emas balki, tabiiy ilmiy fanlar mazmunini gumanitarlashtirish, har 
qanday ilmiy kashfiyotni inson manfaatlarini himoya qilishga yo‗naltirishi lozim. SHundagina 
inson o‗z mavjudligini saqlab qolish imkoniyatiga ega bo‗ladi. SHu nuqtai nazardan, 
O‗zbekistonda 1997 yilda qabul qilingan ―Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida‖ aynan shu 

---

116 
maqsadlarni o‗zida ifodalaydi. ―O‗zbekistonda har yili ta‘lim uchun sarflanayotgan xarajatlar 
yalpi ichki mahsulotning 10-12 foizini tashkil etadi. Holbuki, jahon tajribasida bu ko‗rsatkich 3-
5 foizdan oshmaydi‖
1
. Zero, insonning nafaqat bilim olishi, balki kasbiy malakalarga ega bo‗lishi 
ijtimoiy savodsizlikni bartaraf qilishning muhim omili hisoblanadi.