M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat

Nutqning talaffuz me’yorlari. 
Har bir inson ulg‘ayar ekan, u avvalo, o‘zi 
yashab hayot kechirgan hududda shevalari ta’sirida munosabat qiladi. Bu esa 
shaxsning o‘sha muhit doirasidan chiqib, adabiy me’yorni egallash ma’lumotini 
anchagacha cheklab qo‘yadi. SHunday ekan, talaffuz deganda til tizimidagi tovushlar, 
ularning sifatlari, o‘zgarishi adabiy talaffuz qoidalari asosida o‘zgarishni, unga 
moslashishi anglashiladi. Masalan, Buxoro shevasida man (men tarzida), qazon 
(qozon), tavaq (tovoq), qavun (qovun), tarbuz(tarvuz), kelopti (kelayapti), boropti 
(borayapti), aytdila (aytdilar), ishka (ishga) tarzida talaffuz etiladi. 
Badiiy so‘zlarda ko‘pincha “o”va “a”, “b” va “v”, tovushlari, “opti”- “yapti”, -
ka-ga, la-lar tarzida aytilishida xato va kamchiliklar uchrab turadi. Xuddi shuningdek, 
arab va rus tillaridan kirib kelgan so‘zlarda “f” va “r” tovushlari nutqda almashuv 
holatlari kuzatiladi: poyda (foyda), pabrika( fabrika), “u” tovushi i tarzida 

---

143 
ifodalaniladi: gugirt (gugurt), uchirmoq (yozuv taxtasini o‘chirmoq). So‘zlarning 
talaffuzi jihatidan bunday qo‘llanish adabiy tili me’yorlariga ziddir. So‘zda “L” 
tovushining tushishi holatlari uchraydi: bo‘lsa-bo‘sa , kelsa-kesa kabi. 
2.