M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat

. Nutqda sinonimlardan foydalanish
. Sinonimlar nutqning ravonligi uchun 
xizmat qiladi. Ular gapda bir so‘zni takror qo‘llashdan saqlaydi. Agar gapda bir so‘z 
ketma-ket takrorlansa, nafaqat fikr g‘alizligi, balki so‘zlovchi nutqi darajasining 
pastligini bildirib, tinglovchining zerikishigacha olib keladi. Sinonim so‘zlar 
voqelikdagi vaziyatni hisobga olish asosida shu voqelikni to‘la ifodalashga xizmat 
qiladigan so‘zlardan o‘rinli foydalanishni talab etadi. Chunonchi, bir yigit do‘stiga: 
Sening kallang ishlamaydi - deb tanbeh beryapti . U “kalla” so‘zi faqat hayvonlarga 
xos so‘z ekanligini anglamaydi. “Miyang ishlamaydimi? Yoki aqling etmaydimi?” deb 
murojaat qilganda, ham hurmat, ham oqilona munosabatni anglab olar edik. Bundan 
tashqari, ko‘p so‘zlar borki, ular bevosita odamlarga nisbatan qo‘llansa, o‘sha 
shaxsning suhbatdoshiga nisbatan past nazar bilan qarashini ifoda etadi. Masalan: 
vaqillaysan, (qurbaqa), xurillamoq ( cho‘chqa ), hangillamoq (eshak), hurrilamoq (it) 
kabi so‘zlar nutqda o‘zaro insoniy munosabatga raxna soluvchi holatlardir. Xuddi 
shuningdek, bir suhbatda: “Bugungi shanbalikka o‘qituvchi xotinlar qatnashmadi” deb 
fikr bildirildi. Bu gapda “xotin”- biror erkak nikohidagi ayol ma’nosi uning asl 
ma’nosidir. Jinsiy jihatdan erkak toifasiga zid ma’nosida esa “ayol” so‘zi ko‘proq 
qo‘llaniladi. So‘zlovchi bu so‘zlarning ma’no jihatidan nozik farqlashni anglab eta 
olmayapti. 
5.