O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Turizm jarayonida turistni sayohatchidan ajratib turuvchi
asosiy farqlari 
 
№ 
Farq qiluvchi 
belgilar 
Turizm (turist)
Sayohat 
(sayohatchi) 
1 
Mamlakat iqti-
sodiyotiga
ta‘siri bo‗yicha. 
Turizm jahon 
miqyosidagi kuchli 
iqtisodiyot tarmog‗i 
bo‗lib, uning jahon yalpi 
ichki mahsulotidagi 
ulushi mavjud. Bu yirik 
biznes, katta pul va 
global miqyosdagi jiddiy 
siyosatdir. 
Sayohatlarning 
iqtisodiyotga
bevosita ta‘siri 
yo‗q. 
2 
Qo‗yilgan 
maqsadlar 
bo‗yicha. 
Yo‗llanmada 
ko‗rsatilgan aniq 
qo‗yilgan maqsadlar 
bilan chegaralangan. 
Aniq qo‗yilgan 
maqsadlar bilan 
chegaralanmagan. 

---

45 
3.2.1-jadvalning davomi
3 
Muddat 
mobaynida. 
Muddatlari: 3-7 kunlik; 
8-28 kunlik; kunlar bilan 
belgilangan. 
Muddati 
belgilanmagan. 
4 
Ma‘lum makonda 
bo‗lishi. 
Bo‗ladigan joyi 
yo‗llanma bilan 
chegaralangan. 
Makoni yoki 
bo‗ladigan joyi 
chegaralanmagan. 
5 
Bo‗sh vaqtning 
mavjudligi. 
Asosan bo‗sh vaqt 
mobaynida amalga 
oshiriladi. 
Bo‗sh vaqt bo‗lishi 
shart emas. Sayohat 
qilish hayot tarzi 
hisoblanadi. 
6 
Borgan joyida haq 
to‗lanadigan 
faoliyat bilan 
shug‗ullanishi 
bo‗yicha. 
Qonun bo‗yicha borgan 
joyida turist uchun haq 
to‗lanadigan faoliyat 
bilan shug‗ullanish 
mumkin emas. 
Borgan joyida 
sayohatchi uchun 
haq to‗lanadigan 
faoliyat bilan 
shug‗ullanish 
mumkin. 
7 
Mablag‗ bilan 
ta‘minlash. 
Turistning shaxsiy 
mablag‗idan va ijtimoiy 
fondlardan. 
Homiy tashkilotlar, 
davlat va xususiy 
jamg‗armalar 
tomonidan 
moliyalashtiriladi. 
8 
Tashkil qilish va 
xizmat ko‗rsatish. 
Bu faoliyat turli xil 
turistik korxonalar va 
xizmat ko‗rsatish 
sohalari bilan bog‗liq 
tarmoqlar tomonidan 
amalga oshiriladi. 
Tashkil qilish 
homiy tashkilotlar, 
davlat va xususiy 
jamg‗armalar 
tomonidan amalga 
oshiriladi, 
sayohlarga xizmat 
ko‗rsatish esa bevo-
sita o‗zi tomonidan 
amalga oshiriladi. 
9 
Yashash foliyatiga 
ta‘siri. 
Turist uchun sayohatga 
borib kelish dam olish 
va o‗z bilimlarini 
oshirishga xizmat qiladi. 
Sayohatchi uchun 
sayohat kasbi yoki 
kun ko‗rish manbai, 
turmush tarzi bo‗lib 
xizmat qiladi. 
 

---

46 
3.3. Markaziy Osiyo allomalarining turizm bilan bog„liq
sayohatlari 
 
Turizm qadim zamonlardan boshlab sayyoramiz xalqlari 
o‗rtasida do‗stlik rishtalarini mustahkamlashga xizmat qilgan. 
Odamlar yangi o‗lkalarni kashf etish, dunyoni ko‗rish va bilish, 
savdo-sotiqni rivojlantirish, madaniy va diplomatik aloqalarni 
o‗rnatish maqsadida sayohatga chiqqanlar. Savdo karvonlari yo‗llari 
kesishgan, madaniyatlar va sivilizatsiyalar tutashgan chorrahada 
joylashgani uchun Markaziy Osiyo mintaqasi bu jarayonda muhim 
o‗rin tutgan.
O‗zga mamlakatlarga aniq maqsadlar bilan sayohat qilish 
Markaziy Osiyo o‗lkasida qadim zamonlardan rivojlangan bo‗lib, 
o‗lkamizdagi ilk sayyohlik ko‗rinishlari «Buyuk Ipak yo‗li» ga 
borib taqaladi. Bunda milloddan avvalgi II asrda ochilgan Buyuk 
Ipak yo‗lini ahamiyati nihoyatda katta bo‗lgan. Bu yo‗l faqat savdo-
sotiq yo‗li bo‗lmay, ayni paytda dunyo xalqlari o‗rtasida madaniy-
ma‘rifiy va ilm-fan taraqqiyoti hamda xalqaro aloqalar yo‗li
hamdir. 
VII-VIII asrlarda arablar Movarounnahrni zabt etish yo‗li bilan 
mahalliy xalqning urf-odati, dini va e‘tiqodi, qadimdan rivojlanib 
kelayotgan madaniyatiga o‗z ta‘sirini o‗tkazib, asta-sekinlik bilan 
islom dini kirib kela boshladi. Mahalliy xalqning islom diniga 
o‗tishi bilan Markaziy Osiyoni Arab mamlakatlari Makkai Madina 
bilan bog‗ladi. Islom dini farzlaridan biri hajga borish hisoblanib, 
movarounnahrliklar o‗z yurtlaridan chiqib, Afg‗oniston, Eron, Iroq, 
Suriya orqali o‗tib, Saudiya Arabistonidagi Makka va Madina 
shaharlarida haj amalini bajarganlar. Bu yo‗l mashaqqatli, og‗ir, bir 
necha oy va yillarni o‗z ichiga olgan bo‗lsa-da, yildan-yilga hajga 
boruvchilarning soni ortib borgan. 
Ziyoratchi-olimlarning eng mashhuri deb buyuk muhaddis