Uchinchidan
, oʻzlashayotgan soʻz oʻz qatlam leksikasiga
moslashish uchun mezbon til qonuniyatlarini toʻla qabul qilishi, balki
toʻla ravishda uning qoidalariga boʻysundirilishi shart. Oʻzlashma
soʻzning imlo va talaffuzi oʻz leksika tarkibida noqulayliklar
tugʻdiradigan murakkabliklardan xoli, imkon qadar sodda va ixcham
boʻlishi lozim. Toʻgʻri, balki tor doirada,
muayyan ixtisoslikka oid
ilmiy matnlarda nisbiy bir transkripsiyani ifodalash uchun bu shaklni
qoʻllasa boʻlar. Ammo ommaviy tartibda bunday shaklning joriy
etilishi tilimizning talaffuz tabiatini buzadi, har tomonlama
qiyinchilik tugʻdiradi.
Shuningdek
, “Mahbub ul-qulub”
va
“Mahbub ul qulub”
shakllarida ham ayni jihatdan noqulayliklar mavjud. Bizningcha,
chetdan kirib kelayotgan soʻz imlosini qabul qilishda chet tilning
grammatik
xususiyatlari emas, balki oʻsha soʻzning oʻqilishi va uni
oʻzbek tili talaffuziga moslashtirish e’tiborga olinishi lozim. Aks
holda, chet soʻz oʻzlashayotgan tilning emas, oʻzining lisoniy
qonuniyatlariga qanchalik muvofiqlashtirilsa, uning muhojirligi
shunchalik davom etadi. Bunday harakat tabiiy jarayonni sun’iy
qiyinlashtirishdan boshqa narsa emas.
Shu jihatlarni hisobga
olganda, yuqoridagi birikmaning imlosi
“Mahbubul qulub”
shaklida
boʻlishi maqsadga muvofiq.
Koʻpincha oyat va hadislarning joriy imlodagi ifodasida hatto
ularning tarjimalarida shunday jiddiy xatolar koʻzga tashlanadi.
Avvalo, Qur’ondan keltirilayotgan iqtibos mutaxassis nazaridan
oʻtishi kerak. Qolaversa, oyatlarni kirill harfida yoki originaldan
boshqa harfda ifodalash shu paytgacha yaxshi natija bermagan.
Shuning uchun ilmiy nashrlarda Qur’on oyatlarining asliy imlodagi
shaklini, soʻngra
tarjimasini, ommaviy nashrlarda esa faqat
tarjimaning oʻzini bergan maqul, aslida shu bilan maqsad hosil
boʻladi.
Soʻfi Olloyorning “Sabotul ojizin” asari matni tabdilida ham
koʻplab noaniqliklarni kuzatish mumkin. Bunga dalil sifatida
“Sabotul ojizin”ning 1991-yilning yanvar oyida “Choʻlpon”
30
va shu
yili mart oyida “Mehnat”
31
nashriyotlarida
chop etilgan matnlardan
30
Сўфи Оллоёр. Саботул ожизин
(
Нашрга тайёрловчи Рашид Зоҳид)
,
Т.
:
“Чўлпон”
1991
31
Сўфи Оллоёр. Сабот ул-ожизин
(
Нашрга тайёрловчилар Ҳожи Пўлатқори
Муҳаммад Али
,
Маҳмуд Ҳасаний
,
Мирсолиҳ Қосим)
,
Т.
:
“Меҳнат” 1991
60
ayrim misollar keltiramiz. “Choʻlpon” nashrida “Muhabbatsiz
kishidan qochmoq bayoni” boʻlimida shunday bayt keltiriladi:
Na kim tuzganiga tushsa boʻlur tuz
Ki andin oʻtsa necha kecha-kunduz
.
Baytni izohlab koʻraylik:
nimaiki, tuzgan yoʻliga tushib olsa,
oradan qancha muddat oʻtsa ham, toʻgʻri boʻladi
. Mazmun oʻta joʻn.
Mayli,
tuzgan yoʻlga
birikmasini
tuzuk yoʻlga
deb ham koʻraylik.
Baribir, ma’no ravshan emas. Sababi, birinchi misradagi
tuzganiga
soʻzi notoʻgʻri oʻqilgan va xato nashrda aynan aks etgan. Aslida bu
soʻz
tuz koniga
deb oʻqilishi kerak edi. Shunda ma’no
quyidagicha
boʻladi: nimaiki tuz koniga tushsa, bir necha muddat oʻtib tuzga
aylanadi. Endi mazmun oydinlashdi va u oldingi baytda keltirilgan
“yaxshilarga ergashish, yaxshilar suhbatida boʻlish, albatta oʻz
ta’sirini oʻtkazadi” degan ma’noning mantiqiy davomi boʻlib ulandi.
Tabiiyki, mazkur soʻzlarning eski oʻzbek yozuvida bir xil shaklda
ifodalanishi nashrga tayyorlovchini chalgʻitgan.
Ammo matnshunos
uchun bu holat uzr sanalmaydi.
“Mehnat” nashrida “Nafsi shum bayoni” boʻlimida keltirilgan
ushbu bayt undan ham oʻtib tushadi:
Riyozat bandigʻa berkit oyogʻin,
Koʻtarma boshidin taqvo tuyogʻin
.
Taqvo tushunchasi oʻzining asos e’tibori bilan yuksak maqomni
ifodalaydi. Bu maqomni topgan inson qadriyati shu qadar
koʻtariladiki, oyogʻi zamindan uzilmasdan, nazari samolarga yetadi,
yerda turib, Haqqa bogʻlanadi. Shuning uchun ham Qur’oni
karimning
avvalgi suralari, avvalgi oyatlaridanoq taqvo haqida soʻz
boradi, bu ulugʻ Kitobning faqat taqvo egalarini toʻgʻri yoʻlga
boshlashi eslatiladi. Tabiiyki, taqvo tushunchasi zamiridagi bu oliy
mazmun mumtoz matnlarda butun badiiyati bilan baland pardalarda
vasf etilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
