Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

Я
M l
i
 
b  ::
f x
 
•
Yorug’lik
manbai
i
>
Ч- 
"
. \
J
Y orug’lik
m a n b a i
(*J
C hin
erilm »
Efcran
Kolloid
eritm n
E k ra a  _
114-rasm.  Tindai-Faradey effektini o'rganjsh tajribasi  sxemasi.
Bug’doy  unining 
suvdagi suspenziyasi
Xavorang  osmon  va  pag’a- 
pag’a  bulutlar  ko'rinishi
O'rmonda ertalabki 
tumanning ko'rinishi
115-rasm.  Tindal-Faradey effektining tabiatdagi  turli ko'rinishlari.
446

---

Strett  Jon  Vilyam  (lord Reley,
 
1842,-1919  yy.)  yorug’likning 
moiekulyar  sochilish  nazariyasi  asoschisi,  optik 
priborlaming  miqdoriy  ko'rsatkichlarini  aniqlash 
nazariyasi  va  amaliyoti  asoschisi  1904-  yilda Nobel 
mukofoti  sovrindori  bo’ldi.  Tindal-Faradey  effekti 
asosida  kolloid-dispers  zarrachalar  o'lchami  va 
konsentratsiyasini  aniqlashning 
nefelometriya  va
 
turbidimetriya
 
usullari  va  ultramikroskop 
ishlab 
chiqilgan va amaliyotda qo'llanilmoqda.
Nefelometrik  usul
 
kolloid-dispers 
eritmaga  tushayotgan 
yorug’lik  nurming  eritmada  yoyilish  intensivligini  o'lchashga 
asoslangan.  Bu  usuining  kamchiliklaridan  biri  aniqlanuvchi  modda 
zarrachalarining o'lchamiga va koagulyatsiyani amalga oshirish shart- 
sharoitlari  bog’liqligidir.  O'lchash  xatosi  5-10  %.,  sezgirligi  10‘4 %, 
asosan  kolloid-dispers  sistemalarda  va  past  moiekulyar  polimerlar 
eritmalari analizida qo'lianiladi.
Turbidimetrik  usul
 
(  lotincha 
turbidus
  -
 
ioyqd)
 
kolloid-dispers 
eritmadan  o'tgan  yorug’lik  nuri  intensivligini  o'lchashga  asoslangan. 
Turbidimetrik titrlashda  aniqlanadigan  modda  miqdori  araiashmaning 
eng  ko'p  loyqalangan,  ya'ni  ekvivalent  nuqtasiga  yetguncha  sarflan- 
gan titrantning  hajmi (ml) orqali hisoblanadi.  O'lchash xatosi  1-5  %., 
sezgirligi  10'*  %,  asosan 
agrokimyo  laboratoriyalarida  har  xil 
tuproqlar suspenziyalari analizida qo'llaniladi.
w e
WXh
w
М И и И й Н  
.  ■
  . • .  ..  .. ..
A .
ИМ
1
Ц
4
i  
f f l
#
I
#
Tindal  konusi
Nefelometr
sxemasi
Turbidimetr
sxemasi
Ultramikroskop
sxemasi
116-rasm. Tindal-Faradey effektiga  asoslangan  analiz usullari.
447

---

Dispers sistemalarda  sirt  hodisalari
Kolloid-dispers  sistemalaming  barcha  xossalarini  geterogenlik 
va  disperslikning  oqibatlari  deb,  qarash  mumkin,  Chunki,  dispers 
sistemalaming  geterogenligi  yoki  ko'p  fazalik  bo'lishi  sirt  hodis&lar 
mavjudligini  ta'minlaydi  va  ulami  o'rganish  kolloid  kimyo  fanining 
asosiy  yo'nalishlaridan  hisoblanadi.  Ma'lumki,  dispers  faza  zarra­
chalari  sirtida  katta  sirt  energiya  zaxirasi  bo'ladi.  Bu  sirt  energiya 
doim kamayishga intiladi va shu sababli kolloid dispers sistemalaming 
beqarorligiga  sabab  bo'ladi.  Sirt  energiyasini  kamayishga  olib 
keluvchi  jarayonlardan  biri  ikki  faza  chegara  sirtida  moddalaming 
konsentratsiyalari  o'zgarishi, juraladan, 
adsorbilanishi
 (yutilishi)dir. 
O 'z  sirtiga  boshqa  modda  zarrachaiarini  yutgan  suyuqlik  yoki  qattiq 
jism 
adsorbent,
  yutilish  holatidagi  modda 
adsorbtiv
  va  yutilgan 
moddalar