Algi ve yorum/perception and interpretation yrd. Doç. Dr. Ahmet abay  Özet

Mezhebi Algılar 

Algının  yorumu  etkilemesini  birçok  alanda  görebilmek  mümkündür.  Kur’an 

ayetlerini yorumlamaktan, hadislerin sıhhatine, kelami tartışmalardan akaideye kadar 

geniş  bir  alanda  karşılaşılabilmektedir.  Özellikle  Şia  ve  Ehlisünnet  arasında  birçok 

konunun  polemiğe  dönüşmesine  neden  olmuştur.  Hilafetin  kimin  hakkı  olduğu, 

imamet, ismet, beda, rec’at, takiyye, Ehlibeyt gibi birçok konu algıların etkisi altında 

yorumlanmış  ve  mevcut  nasslar  bu  bakış  açısı  altında  zorlama  yorumlara  mahkûm 

edilmiştir.

34

  Zikri  geçen  konular  için  onlarca  ayet  ve  hadis  bir  araya  getirilmiş  ve 

adeta  algılar  ayetlere  söyletilmiştir.  Bu  konuda  birkaç  örnek  vermekle  yetinmek 

istiyoruz. 

 “Sizin dostunuz (veliniz) ancak Allah'tır, Resulüdür, iman edenlerdir; onlar ki 

Allah'ın emirlerine boyun eğerek namazı kılar, zekâtı verirler.

” (Maide 5/55) Ayeti ile 

ilgili  özellikle  Şii  müfessirler  mezhebi  öğretilerinin  oluşturduğu  algı  sebebiyle  bu 

ayetin  Hz.  Ali  hakkında  nazil  olduğunu  buradan  hareketle  fazilet  bakımından  Hz. 

Peygamberden sonra Hz. Ali’nin geldiği ifade etmektedirler.

35

 

Meseleye bakış veya onu algılama şekli ilgili ayet veya ayetlerin yorumunu da 

etkilemektedir. Algılamaların yorumu nasıl etkilediği ile ilgili örneklerden biri de Hud 

Suresi 11/46 ayette Hz. Nuh’un oğlu ile ilgili zikredilen ifadelerdir. Söz konusu ayette 

“

o  senin  ehlinden  değil,  o  gayri  salih  bir  amel  /

 

o  salih  olmayan  bir  amelin 

sahibidir

”

36

  buyrulmaktadır.  Bir  peygamberin  oğlunun  müşrik  olamayacağını 

savunanlar ve algılarını bunun üzerine inşa edenler; “

o senin ehlinden değil” 

ifadesini 

yorumlarken,  helak  olan  çocuğun  Hz.  Nuh’un  öz  oğlu  olmadığını,  eşinin  oğlu 

                                                        

31

  Hasen  Ali  b.  İbrahim  b.  Hişam  el-Kummi, 

Tefsirul  Kummi

,  tahkik  Seyyid  Muhammed  Bakır  el 

Muvahhid el-Abtahi el-İsfahani, Kum 1435/2013, I/53 

32

  Hud  b.  Muhakkem  el-Huvvari, 

Tefsiru  Kitabi’llahi’l  Aziz

,  (Tahkik:  Belhac  b.  Said),  Dar  Ğarbu’l 

İslami,  Beyrut  1990,  I/77;  Ebu  Mansur  Muhammed  b.  Muhammed  b.  Mansur  el-  Maturidi, 

Te’vilatu Ehli’s Sunne

, (Tahkik Macdi Basallum), Dar Kütubu’l İlmiyye, Beyrut, 1426/2005, I/367; 

Ebu’l  Leys  Muhammed  b.  Ahmed  b.  İbrahim  es-Semerkandi

,  Bahru’l  Ulum

,  Daru’l  Kutübü’l 

İlmiyye, Beyrut 1413/1993, I/82. 

33

 İsmail Çalışkan, 

Siyasi Tefsirin Oluşum Süreci

, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012, s.221-222 

34

  Bu  konuda  geniş  bilgi  için  bkz:  Mustafa  Öztürk,  Tefsirde  Ehl-i  Sünnet-Şia  Polemikleri,  Ankara 

Okulu Yayınları, Ankara 2015. 

35

  el-Kummi, 

Tefsirul  Kummi

, I/250; Ebu  Cafer  Muhammed b.  Huseyin  et-Tusi, 

et-Tibyan  fi-Tefsir’il 

Kur’an

,  Dar  İhya’ut  Turasi’l  Arabi,  Beyrut  ts.  III/559-560;  Ebu  Ali  Fadl  b.  Hasen  b.  Fadl  et-

Tabersi, 

Mecmau’l  Beyan  fi-Tefsiri’l  Kur’an

,  (Tahkik:  Daru’l  Ulum),  Daru’l  Murtada,  Beyrut 

1427/2005,  III/296-298;  Muhammed 

Hüseyin 

et-Tabatabai, 

el-Mizan  fi  Tefsiri’l  Kur’an

,  Beyrut 

1417/1997,  VI/6-15;  Muhammed  Huseyin  Fadlullah,