O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

                        
 
 
               Rezinadan buyumlar tayyorlash
 
texnologiyasi
 
Rezinalardan  turli buyumlar  tayyorlash texnologik  jarayoni quyidagilarni  o‘z 
ichiga oladi: 
1.
 
Xom rezina tayyorlash. 
2.
 
Undan buyumlar ishlab chiqarish. 
Xom
38
 rezina  tayyorlash  uchun  kauchuk  olinib,  u  ma’lum  o‘lchamda  kesib 
bo‘laklarga  bo‘linadi.  Plastikligini  oshirish  maqsadida  40—50°  S  gacha 
qizdirilgan  jo‘valar  orasidan  o‘tkazib,  keyin  unga  zarur  miqdorda  komponent 
kukunlari  qo‘shiladi.  Kukun  maxsus  qorishtirish  mashinasida  aralashtirilib  tekis 
plastik  massa  hosil  qilinadi,  bunga  ham  rezina  deyiladi.  Bunday  rezina  organik 
eritmalarda  eriydi,  kutilgan  shaklni  oson  egallaydi.  Agar  qizdirilsa,  yopishqoq 
bo‘ladi.  Xom  rezinadan  turli  qalinlikdagi  list,  lenta,  matolar,  har  xil  shakldagi 
zagotovka, trubka, chilvir, murakkab shaklli buyumlar tayyorlanadi. 
                                                           
38
 William F.Smith Foundations of materials science and engineyering, 2013.537  

---

 
161 
Rezinadan  list yoki lenta tayyorlash sxemasi ko‘rsatilgan. Xom rezina 
3 
turli 
tomonga  aylanuvchi  jo‘va  orasidan  ezib  o‘tkaziladi.  Bunda  ustki  va  o‘rta 
jo‘valar  50—90°Sgacha,  pastki  jo‘valar  esa    15°Sgacha  sovitilgan  bo‘ladi.  
Jo‘valar  orasidan  chiqayotgan  listlar yog‘och baraban 1-ga o‘rala boradi. 
Turli      shakldagi      buyum      xom    rezinani    matritsa  ko‘zidan      chervyak  vint 
bilan   ezib  chikarib  tayyorlanadi (306-rasm).   Xom   rezina  zarur  temperaturagacha 
qizdirilgan    pressformada  2—10  MN/m
2
  bosimda          presslanadi.      Shuni      aytish   
zarurki,    yirik    va    murakkab  shaklli  detallar  tayyorlashda  306-  rasmdagidek      xom  
rezina   kuyish   mashinalarida   80—100°S  temperaturada kizdirilib,    120 MN/m
2
 
gacha    bo‘lgan   bosimda   pressformaga    xaydaladi. 
Yuqoridagi  usullarda  xom  rezinadan  tayyorlangan  buyumlar  zarur  fizik-
mexanik  xossalarga  ega  bo‘lishi  uchun,  odatda,  ular  avtoklavlarda  130—150°S 
temperatura  va  0,1—0,4  MN/m
2
  bosimda  pishiriladi.  Vulkanizatsiya  natijasida 
kauchuk plastikligini yo‘qotib, buyum puxtaligi ortib zarur fizik-mexanik xossaga ega 
bo‘ladi.