O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

thermosetting
  implies  that  heat  (the  Greek 
word  for  heat  is 
therme)
 
is  required  to  permanently  set  the  plastic.  There  are, 
however, many so-called thermosetting plastics that set or cure at room temperature 
by  a  chemical  reaction  only.  Most  thermosetting  plastics  consist  of  a  network  of 
carbon atoms covalently bonded to form a rigid solid. Sometimes nitrogen, oxygen, 
sulfur, or other atoms are also covalently bonded into a thermoset network structure. 
Plastics are important engineering materials for many reasons. They have a wide 

---

 
157 
range of properties, some of which are unattainable from any other materials, and in 
most  cases  they  are  relatively  low  in  cost.  The  use  of  plastics  for  mechanical 
engineering  designs  offers  many  advantages,  which  include  elimination  of  parts 
through engineering design with plastics, elimination of many finishing operations, 
simplified assembly, weight savings, noise reduction, and in some cases elimination 
of  the  need  for  lubrication  of  some  parts.  Plastics  are  also  very  useful  for  many 
electrical  engineering  designs  mainly  because  of  their  excellent  insulative 
properties.  Electrical-electronic  applications  for  plastic  materials  include  connec-
tors,  switches,  relays,  TV  tuner  components,  coil  forms,  integrated  circuit  boards, 
and computer components. Figure 10.1 shows some examples of the use of plastic 
materials in engineering designs.
 
 
 
2 . E k s t r u d e r   d e b   a t a l u v c h i   c h e r v y a k l i   m a s h i n a d a   s i q i b  
c h i q a r i s h   u s u l i d a   d e t a l l a r n i   t a y y o r l  a  sh.  2-  rasmda  uzluksiz  ezib 
ishlash  mashinasining  ishlash  sxemasi  keltirilgan.  Sxemadan  ko‘rinadiki,  granula 
yoki kukunsimon termoplast bunker 1
 
ga kirib, u  yerdan ish silindri 
3 
ga o‘tadi. 
Chervyak 
2 
aylanganda  silindr 
3 
dagi  qizdirilgan  zona 
4 
dagi  termoplast  siqilib 
matritsa ko‘zidan o‘tkaziladi. Bu yerda u qizib oquvchan qovushoq holatga o‘tadi. 
Bunday  holatdagi  plastik  massani  uzluksiz  aylanayotgan  chervyak  kallak 
6 
ning 
kalibrlangan teshigi orqali ezib chiqaradi. Bu usul chiviqlar, turli profilli mahsulotlar, 
lenta, truba, simni izolyatsiya bilan qoplashda qo‘llaniladi. 
3.  Qizdirib  presslash.
37
 Bu  usuldan  termoreaktiv  plastmassalardan  turli 
shakl  va  o‘lchamdagi  detallar  tayyorlashda  foydalaniladi.  Bunda  pressformaga 
kiritilgan  pressmaterialni  oquvchan  qovushoq  holatga  keltirish  uchun  u  zarur 
temperaturagacha qizdiriladi. 
Pressforma  tayyorlanuvchi  detal   kopstruksiyasiga  ko‘ra   bir  yoki 
                                                           
37
 William F.Smith Foundations of materials science and engineyering, 2013.96-98  

---

 
158 
 
 
                                                                                     
 
 
 
 
 
1- rasm Bosim bilan quyish                                                     2-rasm Uzluksuz ezib ishlash mashinasining 
sxemasi:                                         mashina sining ishlash sxemasi: 
 
1 — pressforma;    
2 — 
pressforma   bo‘shlirr;                                           1-bunker:  2  —  chervyak; 
3  — 
silindr;                                          
3 — 
ssplo;   
4 — 
elektr    qizdirgich;   
5 — 
si- 
                                    
4- qizdirilgan zona, 
5 — 
spravka;   a—kall.chk, lindr; 
6
—plukjer; 7—bunker; 8—dozator. 
         ko‘p  detallar  tayyorlash  uchun  yarokli  bo‘ladi.  3-rasmda  to‘rg‘i  presslash 
sxemasi keltirilgan. Magritsa  1 ga pressmaterial 2 yuklanguncha u zarur    
 temperaturagacha kizdirilib,  keyin   puanson 3 bilan    
 presslanadi. Presslashda ajralib uchuvchi moddalar va namlik  
 buyumda gaz bo‘shliqlari hosil qilmasligi uchun   puanson 2 —   
 4s pressfermadan ko‘tariladi. Odatda, bu operatsiya 2 — 3 marta   
 takrorlanadi. Keyin pressmaterial pressformada ma’lum vaqt   
 bosim ostida tutib turiladi. Bunda polimerlash jarayoni  
 to‘la  kechishi  bilan  buyum  zarur  fizik-mexanik  xossaga  ega    bo‘ladi.   
Pressformada material ma’lum vaqt saqlangandan 
 
 

---

 
159 
     keyin bosim olingach, tayyor buyum 
3 
turtkich 
2 
yordamida 
.     press  formadan ajratiladi va zarur bo‘lsa                
Tozalanadi.3-rasm    To‘g‘ri presslash sxemasi