O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

izomeriya 
d
eyiladi. Masalan butanning ikkita izomeri mavjud: normal butan va izobutan. 
                 
       
 
Uglevodorodlarning  fizik  xossalari  ularning  tuzilishiga  bog‘liq  bo‘ladi,  shu 
kabi butanning qaynash temperaturasi  -0,5  bo‘lsada  izobutanniki  -12,3 
0
Sni  tashkil 
etadi. 
4.1-jadval  Polimerlar  molekulasi  tarkibiga  kirishi  mumkin  bo‘lgan 
uglevodorodlar turi juda ko‘p, bularning ba’zi bir vakillari keltirilgan, bu erda R va 
R’ SN
3
, S
2
N
5
, S
6
N
5
 (metil, etil, fenil gruppalar) 
Nomlanishi 
Tarkibi 
Tuzilishi 
Qaynash xarorati 
0
S 

---

 
153 
Metan 
SN
4
 
 
-164 
Etan 
S
2
N
6
 
 
-88,6 
Propan 
S
3
N
8
 
 
-42,1 
Butan 
S
4
N
10
 
 
-0,5 
Pentan 
S
5
N
12
 
 
36,1 
Geksan 
S
6
N
14
 
 
69,0 
4.2-jadval Umumiy uglevorod guruxlari 
Turi  
Molekula tuzilishi 
Nomlanishi  
Spirtlar  
 
Metil spirti 
Efirlar  
 
Dimetil efir 
Kislotalar  
 
Sirka kislotasi 
Aldegidlar  
 
 
 
Formaldegid 
 

---

 
154 
Aromatik 
uglevodorodlar  
 
Fenol  
Nazorat savol: polimorfizm va izomeriyani farqlarini  keltiring 
 
Polimer molekulalari 
 
Makromolekula
.  YUqorida  keltirilgan  molekulalardan  farqli  o‘laroq 
polimer  makromolekulalari juda katta o‘lchamga ega (uzun). SHuning uchun bular 
makromolekula
  deb  nomlanadi.  Makromolekulaning  ichidagi  atomlar  atomlararo 
kovalent  bog‘  bilan  bog‘langan.  Markaziy  uglevodorod  zanjiri  polimerni  asosini 
tashkil  etadi.  Uglerod  atomlari  bir  birlari  bilan  bir  necha  bora    sxemada 
ko‘rsatilganidek qayta bog‘lanadi. 
 
Xar bir uglerodning qolgan ikkita valent elektronlari o‘z navbatida atomlar 
yoki 
organik 
radikallar 
bilan 
birikishi 
mumkin. 
Makromolekulalarning 
qaytariladigan qismi 
elementar zveno
 deb ataladi. 
Polimer  makromolekulasini  olinishida  ishtirok  etgan  monomerning 
strukturasi elementar zvenoning tuzilishiga yaqin bo‘ladi. SHuning uchun monomer 
va elementar qaytariluvchi zveno terminlari aloxida ishlatiladi.