O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

 
 
 
 
 
12- MAVZU REZINA MATERIALLAR. REZINA TURLARI TARKIBI 
XOSSASI VA ISHLATILISHI. 
 
Rezinadan buyumlar tayyorlash
 
Ma’lumki, rezina juda elastik, kam yeyiladigan xossaga ega bo‘lib,tebranish-larni 
qaytaradigan,  gaz  va  suvda  namiqmaydigan  kislota,  ishqor,  moilarga  chidamli   
dielektrik      materialdir.      Bu  xossasi  tufayli  undan  avtomobil,  traktor,samolyot 
pokrishkalari,  harakat  uzatish  tasmalari,  salnik,  manjet,  qistirma,  zlektrizolyatsion 
elementlar va boshqalar tayyorlanadi. 
Rezina  tayyorlashda  o‘simliklardan  olinuvchi  tabiiy  kauchukka  zarur  qattiqlik, 
elastiklik  va  boshqa  xossalar  beruvchi  (vulkanizatsiyalovchi)  modda  sifatida  4—
10%  oltingugurt,  qo‘rg‘oshin,  benzol  va  hoqazo  to‘ldirgichlar  sifatida  talk,  bor, 
kaolin, kremniy va titan oksidlari va boshqalar qo‘shiladi. 
 
Vulkanizatsiya  jarayonini  tezlatuvchi  sifatida  magniy  oksidi,  rux  va  boshqalar 
ishlatiladi.  Rezinaning  plastikligi,  sovuqqa  chidamliligini  oshirish  maqsadida 

---

 
160 
plastifikatorlar  sifatida  steorin  va  olein  kislotalari,  oksidlanishni  kamaytirish 
maqsadida  vazelin,  parafin  va  boshqalardan  foydalaniladi.    Kerakli  rang  berish 
uchun  oxra,  ultramarinlar  qo‘shilib,  keyin  aralashma  140°S  gacha  qizdirilsa, 
ximiyaviy  reaksiya  yuz  berib,  rezina  hosil  bo‘ladi.  Agar  kauchukka  qo‘shilgan 
oltingugurt  miqdori  25%dan  ortiq  bo‘lsa,  olingan  rezina  deyarli  puxta  va 
qattiq bo‘ladi. Bu xil rezinaga ebonit deyiladi. 
Keyingi  yillarda  ximiya  sanoatining  rivojlanishi  tufayli  etil  spirti,  atsetilen, 
butan,  etilen,  benzol  va  boshqa  birikmalardan  sintetik  kauchuk  olinmoqda  va 
undan keng foydalanilmoqda.