O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

---

1 
 
 
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS 
TA’LIM VAZIRLIGI 
 
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI 
“MEHNAT TA’LIMI” KAFEDRASI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
MATERIALSHUNOSLIK 
FANIDAN MA’RUZALAR MATNI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tuzuvchi: texnika fanlari nomzodi, dotsent 
Yakubov X.Q. 
 
 
 
URGANCH – 2017 

---

2 
 
MUNDARIJA 
 
1-Mavzu.  Kirish.  Materialshunoslik  va  konstruksion  materiallar  fanining  predmeti 
va  mazmuni.  Fanning  texnikaviy  va  ilmiy  fanlar  va  politexnik  ta’lim  bilan 
bog‘liqligi……………………………………………………………………..4 
2-mavzu: Metall va metallmas konstruksion materiallar to‘g‘risida ma’lumot…..14 
3-Mavzu. Metallarning kristallanishi. Metall allotropik shakl o‘zgarishlari….…27 
4- Mavzu.Qotishma. Mexanik aralashma, ximiyaviy birikma, qattiq eritma…….41 
5-Mavzu  Temir-sementitli xolat diagrammasi………………………………....53 
6- Mavzu Temir uglerodli va po‘latlarning turlari, ishlatilishi. Ligerlangan  
po‘latlar………………………………………………………………………..63 
7-Mavzu Rangli metall va ularning qotishmalari. Alyuminiy va uning qotishmalari..76 
8- Mavzu Kukunli materiallar va ularning strukturasi. Mineralokeramik materiallar 
va g’ovakli materiallar…………………………………………………………99 
9- Mavzu Metall va qotishmalarga termik va kimyoviy-termik ishlov berish….115 
10- Mavzu Metall korroziyasi va unga qarshi kurash usullari. Korroziya turlari va 
uning oldini olish yo’llari……………………………………………………137 
11-  Mavzu  Metallmas  materiallar.Yog’och  materiallar    Polimer  materiallar, 
xossalari, ishlatilishi……………………………………………………........144 
12-  mavzu  Rezina  materiallar.  Rezina  turlari  tarkibi  xossasi  va 
ishlatilishi………………………………………………………………....159 
13-  Mavzu  Metallurgiya  jarayoni  to‘g‘risida  umumiy  tushunchalar.  Domna 
pechining tuzilishi. Domna pechining maxsulotlari…………………………162 
14-  Mavzu  Po’lat    olishning  zamonaviy  usullari,  kislorodli  konvertor,  Marten  va 
elektor pechlarida po’lat ishlab chiqarish.........................................................174 
15-  Mavzu:  Quymakorlik.  Quyish  materiallari,  quymakorlik  texnologiyasi 
(Po‘latlarni quyish usullari)..............................................................................185 

---

3 
 
16-  Mavzu  Metallarni  bosim  bilan  ishlash  (metallarni  prokatlash,  bolg‘alash  va 
xajmiy shtamplash)…………………………………………………………..201 
17- Mavzu Metallarni  payvandlash. Payvandlash turlari va payvand birikmalari…217 
18-  Mavzu  Metallarga  mexanik    ishlov  berish  to‘g‘risida  ma’lumot.  Metallarni 
mexanikaviy kesib ishlash turlari, metall kesish stanoklari va asboblar……226 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

4