Gidromeliorativ

II bo‘lim. GIDROMELIORATSIYA ISHLARINI 
MEXANIZATSIYALASH VA ISHLAB CHIQISH
2.1. Qurilishda transportning ahamiyati va ularning turlari
Tashish vositalari qurilishda bajariladigan ishlarning barcha 
turlari uchun qo‘llaniladi, lekin ularni yer ishlarida foydalanilishi 
o‘z ixtisosligiga egadir, bu tashishni alohida qurilish jarayoni sifatida 
qurishni taqozo qiladi.
Bu  ixtisoslik  shundan  iboratki,  katta  hajmdagi  gruntlar  un-
chalik uzoq bo‘lmagan masofalarga suriladi, shuningdek, tashish 
vositalarining ishlashi tuproq, inshootning konstruksiyasi, qurilish 
maydoniniing relyefi, yer qazish mashinalarining ishchi o‘lchamlari 
bilan uzviy bog‘liqdir.
Barcha yer qazish mashina va mexanizmlari (yumshatkichlardan 
tashqari) bir vaqtning o‘zida tashish vositasi ekanligini ham nazarda 
tutish lozim.
Gidromelioratsiya qurilishida gruntni tashish vositalari bilan 
surish zaruriyati katta xandaqlar qazilmalarini va chuqur qazilmadagi 
magistral kanallarning uchastkalarini qazishda; profilli to‘kmalarga 
gruntni tashishda va qayta ko‘mishda paydo bo‘ladi.
Melioratsiya qurilishida qo‘llaniladigan tashish vositalari uzlukli 
va uzluksiz harakatlanuvchi bo‘ladi.
Uzlukli harakatlanuvchi tashish vositalariga relsli va relssiz, 
uzluksiz harakatlanuvchiga gidravlik, konveyerli va osma kiradi.
Gruntlarni  tashish  uchun  tashish  vositalari  ularning  texnik-
foydalanish ko‘rsatkichlari va qo‘llanilish shart-sharoitlari asosida 
tanlanadi.
Tashish vositalarining texnik foydalanish ko‘rsatkichlariga: yuk 
ko‘tarish qobiliyati (uzlukli vositalar usuli), harakatlanish tezligi, ish 
unumdorligi, yo‘llarga qo‘yiladigan talablar (qiyaligi, ko‘tarilishlar, 

---

16
qoplamalar va h.k.), yo‘llar va tashish vositalaridan foydalanish narxi, 
foydalanishda qulayligi kiradi.
U yoki bu tashish vositasidan foydalanishga ta’sir qiladigan 
obyektlar  shartlariga  quyidagilar  kiradi:  qurilish  maydonining 
relyefi, rejada inshootlar o‘lchamlari, qazilma va to‘kmalarga o‘zaro 
joylashishi, yer ishlari hajmi, bajarilish muddatlari, gruntni qazish 
vositalari, ularning ish unumdorligi, ishchi parametrlari, yo‘llarning 
mavjudligi va holati.