Gidromeliorativ

Temiryo‘l transporti. 
Temiryo‘l  transportidan  foydalanish 
yo‘llarga qo‘yiladigan talablar va temiryo‘l qurishning yuqori narxi 
bilan chegaralangan.
Relsli  transportdan  qazilmalar  bir  joyda  joylashgan  yirik 
obyektlarda, yo‘llarning to‘g‘ri va egri uchastkalarini joylashtirishga 

---

17
yetarli maydonlarda, gruntni nisbatan uzoq masofalarga tashish uchun 
foydalanish qulaydir.
Tasmali transportyorlar. 
Ular  harakatlanuvchan  va  ko‘-
chuvchan, seksiyali yoki zvenoli bo‘ladi.
Grunt qaytib tushmasligi uchun transportyor tasmasining ni 
shabligi 22°-26° dan oshmasligi kerak. Tashilayotgan materiallarning  
yo‘qotilishini kamaytirish uchun nov tasmali transportyorlardan 
foydalangan  ma’quldir.  Tashilayotgan  zarrachaning  eng  katta 
o‘lchami tasma kengligining 1/3 qismidan oshmasligi kerak. Tas 
maning harakatlanish tezligi 2-4 m/s bo‘lishi mumkin.
Harakatlanuvchan va ko‘chiriladigan tasmali transportyorlar 
tashish vositalariga gruntni qo‘l usulida yuklash lozimligida yoki qo‘l 
usulida tozalash ishlari olib borilganda katta bo‘lmagan xandaqlar 
tubidan yer yuzasiga gruntni chiqarish uchun qo‘llaniladi.
Muhim transportyorlar grunt materiallar omborlarida va mu 
him sharoitlarda qum, shag‘alni tashish va joylashtirish uchun beton 
qorishmalari zavodlarida qo‘llaniladi.
Avtomobil tashish vositalari yo‘llar harakatning serqatnovligi 
bo‘yicha uch toifaga bo‘linadi: birinchi harakatning serqatnovligi 
bir soatda 100 avtomobildan oshiq, ikkinchi bir soatda 15 dan 100 
avtomobilgacha, uchinchi bir soatda 15 avtomobildan kam.
Tuproq  tashish  yo‘llari  harakatning  serqatnovligi  bo‘yicha 
birinchi yoki ikkinchi toifali bo‘lishi kerak, bir vaqtning ichida ular 
vaqtinchalik bo‘lganligi sababli, avtomobillardan normal foydalanish 
uchun zarur bo‘lgan qoplamasiz (sement-beton, asfalt-beton, qora 
shag‘al va b.) qilinadi. Buning natijasida avtomobillar tez ishdan 
chiqadi.
Qurilish me’yorlariga, asosan, vaqtinchalik avtoyo‘llar yurish 
qismining kengligi: bir tomonlama harakatda 3,5 m dan kam; ikki 
tomonlamada 7 m dan kam bo‘lmasligi lozim. Yo‘llarning bo‘ylama 
nishabligi 0,08 bo‘lishi kerak. Tuproq tashish yo‘llarining buzilishini 
eng kichik yo‘l qo‘yiladigan radius 50 m dan kam bo
‘
lmasligi kerak.

---

18
Zaboy yo‘llari buldozerlar yoki greyderlar bilan o‘qtin-o‘qtin 
tekislab turiladigan grunt yo‘llaridir. Magistral yo‘llarni baʼzan-
baʼzan
 
tekislab, zichlab va qo‘shimchalar qoʼshib turiladi.
Tuproqtepalarda va to‘kmalar chegarasida avtosamosvallar uchun 
gruntli yo‘llar va vaqtinchalik qoplamali yo‘llardan foydalanish 
mumkin.
Vaqtinchalik qoplamalar sifatida yog‘och qoplama yoki temir-
beton plitalar qo‘llaniladi.
Yirik  gidromeliorativ  qurilishlar  tajribasi  ko‘rsatadiki,  in-
ventar qoplamalarni qo‘llash yoqilgʼini iqtisod qilishni ta’minlay di, 
shinalarning ishdan chiqishini, tashish birliklari sonini kama ytiradi.