Gidromeliorativ

2.2. Yer ishlari. Yer inshootlari turlari va elementlari
Gruntdan quriladigan barcha inshootlar qazilma va ko‘tarma 
turlarga bo‘linadi. Qazilma ko‘rinishidagi tuproq inshootlari yer 
sathidan pastda joylashadi (2.1-rasm a, b, d, k).
Ko‘tarma ko‘rinishidagi inshootlar esa yer yuzasiga grunt to‘kish 
yo‘li bilan hosil qilinadi (2.1-rasm g, h, i, j, l). Shuningdek, gruntdan 
quriladigan inshootlar yarim ko‘tarma – yarim qazilma (2.1-rasm b, 
e) holatida ham bo‘lishi mumkin.
Qazilmalar vazifasiga ko‘ra ko‘rilayotgan inshootning bir qis 
mi bo‘lgan profilli va ko‘tarma inshootlar uchun gruntlar olinadigan 
noprofilli (grunt zaxirasi, grunt koni) inshootlarga bo‘linadi. Xizmat 
qilish vaqtini hisobga olganda yer inshootlari doimiy (kanallar yoki 
marzalar, tuproq to‘g‘onlar va h.k.) qurilish ishlarini bajarish vaqtida 
ko‘tariladigan vaqtinchalik (grunt konlari, xandaqlar, transheyalar, 
grunt uyumlari va h.k.) inshootlarga bo‘linadi.
Ko‘tarmalar ikki xil turda: profilli (sifatli) va noprofilli bo‘ladi.
Zaruriy zichlik, mustahkamlik, suv o‘tkazmaslik, statik bar- 
qarorlikka ega bo‘lguncha gruntni zichlash bilan rejada va ba landligi 
bo‘yicha berilgan o‘lchamlarga mos holda ko‘tari ladigan barcha 
ko‘tarmalar profilli ko‘tarmalarga kiradi.

---

19
Qazib olingan, ishlatilmaydigan gruntlar tashlanadigan joylarda 
noprofilli ko‘tarmalar (tuproq to‘kmalar, tuproq uyumlari) hosil 
bo‘ladi.
Oldindan  hosil  bo‘lgan  qazilma  yoki  tabiiy  chuqurga  va 
pastliklarni qayta ko‘mish orqali hosil bo‘lgan joylarni to‘kmalarga 
kiritish mumkin.
Xandaq – tabiiy yoki sun’iy yer yuzasidan pastda sun’iy in-
shootni ko‘tarish uchun vaqtinchalik profilli qazilmadir.
2.1-rasm.