Gidromeliorativ

Teskari cho‘michli ekskavatorning  
umumiy ko‘rinishi.

---

25
Bir o‘tishda ekskavator tomonidan qazilgan qazilma o‘lchamlari 
almashiladigan  ishchi  moslama,  kuzov  va  cho‘michining  o‘l- 
chamlariga bog‘liqdir.
Bir cho‘michli ekskavatorlar bilan gruntlarni qazishda ishlar 
muqim olib boriladi. Ushbu pozitsiyada ekskavatorning ishlash 
zonasi zaboy deyiladi. Ushbu zaboyda grunt qazish tugagandan so‘ng 
ekskavator yangi pozitsiyaga ko‘chadi.
Ekskavator bilan grunt qazish jarayoni birta davrada ma’lum 
ketma-ketlikda bajariladigan operatsiyalardan iborat: gruntni qirqish 
va cho‘michni to‘ldirish, grunt bilan cho‘michni ko‘tarish, to‘kish 
joyiga ekskavatorning o‘z o‘qi atrofida burilishi, cho‘michdan gruntni 
to‘kish, ekskavatorning zaboyga qayta burilishi, cho‘michni tushirish 
va gruntni qirqish uchun boshlang‘ich holatiga uni qaytarish.
Bir cho
‘
michli ekskavator bilan bir turish joyida qazilishi mum- 
kin bo‘lgan qazilmaning o‘lchamlari, uning ishchi parametrlariga 
bog‘liqdir.
Bir cho‘michli ekskavatorlarning asosiy ishchi parametrlari: 
qirqish radiusi Rki
r
, to‘kish radiusi R
tu
k, to‘kish balandligi 
H
tu
k
, 
qirqish chuqurligi Hk
ir
. Bu parametrlarning qiymatlari ishchi moslama 
o‘lchamlari, turi va xususiyatlariga bog‘liqdir.
Qirqish radiusi - ekskavator burilishi o‘qidan cho‘mich gruntga 
kirganda, uning tishlarigacha bo‘lgan masofa.
To‘kish radiusi - gruntni to‘kish vaqtida ekskavator burilish 
o‘qidan cho‘michning og‘irlik markazigacha bo‘lgan masofa.
To‘kish balandligi - gruntni to‘kish vaqtida ekskavator turish 
sathidan cho‘michning pastki qismigacha bo‘lgan masofa.
Qirqish chuqurligi - bir turish joyida qazilayotgan grunt sathidan 
tubigacha ekskavator tomonidan hosil qilinadigan qazilmaning eng 
katta chuqurligi.
Barcha  parametrlar  qiymati  xartumning  qayrilish  burchagi 
turlicha bo‘lganda o‘zgaradi, draglayn va teskari cho‘michli eks 
kavatorlarda esa gruntga ishlov berish usuliga bog‘liqdir.

---

26