Узбекистан академия наук республики узбекистан

3-расм. Сузиш бассейнларини қуёш коллекторлари билан қиздириш схемаси: 
1 – бассейн; 2 – насос; 3 – иссиқлик алмашиниш қурилмаси; 4 – сув йиғиш баки;
5 – қуёш коллектори. 

---

327 
Ҳиндистонлик олимлар Tiwari ва Sharma 1991 йил ёпиқ сузиш бассейни иситиш 
тизимининг энергия самарадорлигини ҳисоблашнинг аналитик моделини ишлаб чиқди [8]. 
Исроиллик олим D.Gowaer 1984 йил қуёш коллекторлари орқали ёпиқ сузиш ҳавзасини 
иситиш тизимининг енергия кўрсаткичларини, қуёш коллекторлари томонидан етказиб 
берилиши мумкин бўлган иссиқлик энергиясини боҳолаш учун ишлатиладиган фойдали 
усул ёрдамида таҳлил қилди [9]. 
Бугунги кунда бассейн сувини иссиқлик насоси билан қиздириш тизими 
қиздиришнинг кенг тарқалган усули ҳисобланади. Бундан ташқари иссиқлик насоси 
экологик тоза, хавфсизлиги ва ҳар қандай иссиқлик таминоти тизимига мослашувчанлиги 
билан бошқа қиздириш тизимларидан ажралиб туради. Бассейнни қиздиришда иссиқлик 
насосларини турини танлаш энг муҳим ҳисобланади. Энергия тарифларининг кўтарилиши 
туфайли қайта тикланадиган энергия манбаларидан, қуёш коллекторлари ёки уларнинг 
комбинацияси асосида ишлайдиган иссиқлик насосли тизимлардан фойдаланиш самарали 
усул ҳисобланади (4-расм). 
Chow ва Bai ҳамда бошқалар қишда ёпиқ сузиш бассейнларини иссиқлик билан 
таъминлаш учун қуёш энергияли иссиқлик насосининг иқтисодий кўрсаткичларини 
баҳолади. Бу тизимда қуёш коллекторлари сув сақловчи идиш орқали ёпиқ сузиш 
бассейнларини иссиқлик билан таъминлаш учун ишлатилиши мумкин. Тармоқли 
насосларни "ёқиш/ўчириш" ни бошқариш коллекторнинг чиқиш сувининг ҳарорати ва 
сақлаш идишининг пастки ҳарорати ўртасидаги сув фарқи орқали амалга оширилди. Агар 
ҳарорат фарқи 2°C дан 10°C гача бўлганида, тегишли насослар ёқилган бўларди; акс ҳолда, 
улар ўчирилган бўларди. Иссиқлик насоси хонани иситиш билан биргаликда, у қуёш 
нурланиши кам бўлган вақтларда ҳам бассейн сувини қиздириш учун ишлатилади. 
Муаллифлар хулосасига кўра бу қиздириш тизимига ишлатилган дастлабки сармояни беш 
йилдан кам вақт ичида қоплаш мумкин [10].