Сафарова нодира ашуралиевна

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №4, август, 2021 йил. ISSN: 2181-1016 
6 
Масалан, ягона солиқ тўловини тўловчилари бўлиб микрофирма ва кичик 
корхоналар ҳисобланиб, уларни аниқлаш мезони сифатида йиллик ўртача 
ходимлар сони белгиланган бўлса, айланмадан олинадиган солиқни 
тўловчилар тадбиркорлик субъектлари (юридик шахслар ва якка тартибдаги 
тадбиркорлар)нинг йиллик даромадига қараб белгиланади.
Солиқ кодексига мувофиқ айланмадан олинадиган солиқни тўловчилар 
қуйидагилардан иборат: 
1) солиқ даврида товарларни (хизматларни) реализация қилишдан 
олинган жами даромади бир миллиард сўмдан ошмаган Ўзбекистон 
Республикаси юридик шахслари; 
2) солиқ даврида товарларни (хизматларни) реализация қилишдан 
олинган даромади юз миллион сўмдан ошган, лекин бир миллиард сўмгача 
бўлган якка тартибдаги тадбиркорлар[12]. 
Ягона солиқ тўлови деярли барча турдаги солиқлар ва мажбурий 
тўловлар ўрнига жорий этилган бўлса, айланмадан олинадиган солиқ 
фақатгина қўшилган қиймат солиғи ва фойда солиғи ўрнига жорий этилган. 
Айланмадан олинадиган солиқни тўловчилар қўшилган қиймат солиғи ва 
фойда солиғидан ташқари бошқа солиқларни ҳам тўлайдилар. Шу каби ягона 
солиқ тўлови ва айланмадан олинадиган солиқнинг бошқа фарқли жиҳатлари 
ҳам мавжуд.
Айланмадан олинадиган солиқни шаклланиши ва ривожланишини 
тадқиқ қилиш, бу борада тўпланган тажрибанинг ижобий жиҳатларидан 
фойдаланиш, камчиликларига йўл қўймаслик мазкур солиқнинг давлат 
бюджети даромадлари барқарорлигини таъминлашдаги аҳамиятини 
оширишга хизмат қилади.
Шу ўринда айланмадан олинадиган солиқнинг давлат бюджети 
даромадларини шакллантиришдаги аҳамиятини таҳлил қиладиган бўлсак, 
сўнгги йилларда унинг аҳамияти кескин камайганлигини кўришимиз мумкин 
(1-жадвал). 
1-жадвал 
Давлат бюджети даромадлари ва тўғри солиқлар бўйича тушумларда