M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov

Poyas va dekret vaqtlari 
 
Har  bir  meridianning    oʻz  mahalliy  vaqti  bo‘ladi.  Ammo  Yerning  har  bir 
joyida oʻzining mahalliy vaqtining boʻlishi kundalik turmushda, ayniqsa transport 
va aloqa ishlarida katta oʻngʻaysizliklar tugʻdiradi.  
 
Jamiyat  ishlab  chiqarish  kuchlarining  hamda  transport  va  aloqa 
vositalarining taraqqiy etishi XIX asrning ikkinchi yarmidayoq butun Yer yuzasida 
vaqtni hisoblashni tartibga solish masalasini qoʻydi. Hozirda poyas vaqti sistemasi 
joriy etilgan. 
 
Yer  shari  meridianlar  bilan  har  biri  15

  dan  boʻlgan  24  ta  soat  poyasiga 
boʻlingan; har bir poyasdagi hamma nuqtalarda soatlar bir xil vaqtni, ya’ni poyas 
oʻrtasidan  oʻtgan  meridianning  mahalliy  vaqtini  koʻrsatadi.  Poyas  vaqti  bilan 
mahalliy  vaqtning  ayirmasi  yarim  soatdan  oshmaydi.  Boshlangʻich  yoki  nolinchi 
poyasning  oʻrta  meridiani  qilib  Grinvich  meridiani  qabul  qilingan;  bu  meridian 
geografik  uzunliklarni  oʻlchashdа  boshlangʻich  meridian  hisoblanadi.  Barcha 
poyaslarda  soatlar  ayni  bir  xil  minut  va  sekundlarni  koʻrsatishi,  faqat  ularning 
soatlari farq qilishi ravshan: nolinchi poyasdagi soat birinchi poyasdagi soatdan 1 
soat  ortiq,  ikkinchi  poyasdagilari  2  soat  ortiq  boʻladi  va  hokazo;  demak,  poyas 
nomerining oʻzi berilgan poyas bilan Grinvichdagi vaqtlar ayirmasini koʻrsatadi.  
 
Ta’rif. Nolinchi poyasning oʻrtacha quyosh vaqti dunyo vaqti deyiladi va T
0
 
bilan belgilanadi.  
 
1930  yil  16  iyulda  chiqarilgan  hukumat  dekreti  bilan  sobiq  SSSR  ning 
hamma  territoriyasidagi  soatlar  strelkasi  vaqtincha  bir  soat  oldinga  surilgan, 
binobarin,  sobiq  SSSR  dagi  har  bir  poyas  oʻzidan  sharq  tomonda  boʻlgan  poyas 
vaqti  bilan  ish  koʻradi.  Bunday  vaqt  dekret  vaqti  deyiladi.  Bu  vaqt 
elektrostansiyalarning  ishlashlari  sutka  davomida  mumkin  qadar  bir  xil  boʻlishi 
uchun kiritilgan. 
 
Har  bir  joyning  dekret  vaqti,  poyas  vaqti  va  dunyo  vaqti  orasida  quyidagi 
munosabatni yozish mumkin: 
T
d
=T
N
+1
h
,    T
d
 =T
0
+N +1
h
 ,    T
N
=T
0
+N,      
 bunda N – poyas nomeri.