M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov

1.  Bahorgi  tengkunlik  nuqtasi  yuqori  kulminatsiyada  bo‘lganda  yulduz  vaqti 
qanday bo‘ladi? Pastki kulminatsiyada bo‘lganda-chi? 
2.  To‘g‘ri chiqishi 6
h
 bo‘lgan yulduz yuqori kulminatsiyada bo‘lganda yulduz 
vaqti qanchaga teng bo‘lishini aniqlang. Bu paytda kuzgi tengkunlik nuqtasining 
soat burchagi qanchaga teng bo‘ladi? 
3.  Sankpeterburgda  yulduz  vaqti  16
h 
24
m 
33
s
  bo‘lganda  Ajdaho  yulduz 
turkumi  α  sining  (α=14
h 
01
m 
57
s
,  δ=64º49′)  zenitdan  uzoqligini  va  azimutini 
toping. Sankpeterburgning geografik kenglamasi 59º57′. 
4.  Osmon ekvatorida yotgan (og‘ishi δ=0) yulduzning to‘g‘ri chiqishi 18
h 
15
m
 
bo‘lsa,  bu  yulduz  botish  paytida  yulduz  vaqti  qanchaga  teng  bo‘ladi?  Chiqish 
paytida-chi? 
5.  To‘g‘ri chiqishi 12
h 
45
m 
bo‘lgan yulduz yuqori kulminatsiyada bo‘lgandan 
so‘ng  3  soat  o‘tgach,  ekliptikaning  to‘rta  asosiy  nuqtalarining  –  bahorgi,  kuzgi 
tengkunlik  nuqtalari  hamda  yozgi  va  qishki  Quyosh  turishi  nuqtalarining  soat 
burchaklarini aniqlang. 
6.  Yulduz  vaqti  13
h 
20
m 
bo‘lganda  Yupiter  yuqori  kulminatsiyada  bo‘lsa, 
uning to‘g‘ri chiqishi qanchaga teng bo‘ladi? 
7.  Moskvada (φ=55º45′) yulduz vaqti 7
h 
15
m
 bo‘lganda zenitdan shimolda va 
janubda 40º li burchak masofada yuqori kulminatsiyada bo‘lgan ikki yulduzning 
o‘g‘ishi va to‘g‘ri chiqishini aniqlang. 
8.  Toshkentda  yulduz  vaqti  6
h 
15
m 
13
s
  bo‘lganda  Moskvadan  telegraf  orqali 
yulduz vaqti 4
h 
8
m 
24
s 
ekanligi ma’lum qilindi. Toshkentning Moskva meridianiga 
nisbatan uzunlamasini toping. 
9.  Samarqandning  Grinvich  meridianiga    (λ=0)  nisbatan  uzunlamasi  4
h 
27
m
. 
Agar  Grinvichda  yulduz  soati  10
h
  15
m
  14
s
  ni  ko‘rsatsa,  Samarqandning  yulduz 
vaqti qanchaga teng bo‘ladi? 
10.   Yangi  kuzatilgan  kometa  Kiyevda  (φ=50º27′)  yuqori  kulminatsiyada 
bo‘ladi. Kometaning kulminatsiya paytida teodolitning vertikal aylanasi bo‘yicha 
o‘lchangan  zenitdan  uzoqligi  (zenitdan  janub  tomonda)  3º52′  ni  tashkil  qiladi. 
Kulminatsiya vaqti yulduz soati bilan o‘lchanganda 15
h
 15
m
 10
s
 ga to‘g‘ri keladi. 
Kometaning to‘g‘ri chiqishi va og‘ishini aniqlang. 
11.  Toshkentning Lelingradga nisbatan uzunlamasi λ=2
h
 35
m
 48
s
. Bu joylarning 
yulduz vaqtlari orasidagi farqni toping. 
12.  Arktur yulduzi (Ho‘kizboqar yulduz turkumining eng yorug‘ yulduzi) ning 
to‘g‘ri  chiqishi  14
h
  12
m
.  Planetamizning  ma’lum  bir  punktida  bu  yulduz  yuqori 
kulminatsiyada  bo‘lganda  Grinvich  vaqti  bilan  yuradigan  yulduz  soati  7
h
  15
m
  ni 
ko‘rsatadi. Bu punktning uzunlamasini hisoblab toping. 
13.  Vega  yulduzi  (Lira  yulduz turkumining  eng  yorug‘  yulduzi)  Samarqandda 
yuqori  kulminatsiyada  bo‘lganda  boshqa  bir  punkt  uchun  bu  yulduzning  soat 

---

22 
 
burchagi  2
h
  10
m
  ni  tashkil  qiladi.  Bu  kuzatish  punktining  Samarqandga  nisbatan 
uzunlamasini aniqlang. 
14.  21- mart kuni Olma-otaning yulduz vaqti bilan yuradigan xronometr (katta 
aniqlikka  ega  bo‘lgan  maxsus  soat)  15
h
  21
m
  ni  ko‘rsatganda  Quyosh  markazi 
yuqori  kulminatsiyada  bo‘lgan  joyning  uzunlamasini  toping.  Olma-otaning 
geografik uzunlamasi 5
h
 8
m
. 
15.  Okean  paraxodi  kuzatuvchilari  Quyosh  tutilishi  boshlanishini  soat  15  dan 
26 minut o‘tganda kuzatishadi. Bu tutilish astronomik kalendar bo‘yicha soat 12 
dan  14  minut  o‘tganda  boshlanishi  kerak  edi.  Paraxod  tutgan  joyning 
uzunlamasini aniqlang. 
16.  Toshkentning  mahalliy  vaqti  bilan  poyas  vaqti  orasidagi  farqni  uning 
uzunlamasiga  va  poyasi  nomeriga  ko‘ra  hisoblang.  Toshkent  V  poyasda 
joylashgan bo‘lib, uzunlamasi 4
h
 37
m
. 
17.  Agar  Oy  tutilishi  dunyo  vaqti  bilan  20
h
  15
m
  23
s
  da  boshlangan  bo‘lsa, 
Toshkentning poyas vaqti bilan qachon boshlanadi? Dekret vaqti bilan-chi? 
18.  Samarqandda  14-avgust  kuni  haqiqiy  tush  paytida  dekret  vaqti  qanday 
bo‘ladi? Samarqand IV poyasda joylashgan bo‘lib, uzunlamasi λ=4
h
 27
m
 ga teng. 
Vaqt tenglamasi η = +5
m
.