M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov

---

1 
 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI  
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
NIZOMIY NOMIDAGI  
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI 
 
M.M.Mamadazimov A.M.Tillaboyev Sh.E.Nurmamatov  
 
 
 
 
ASTRONOMIYA KURSIDAN 
MASALALAR TO‘PLAMI 
 
Oliy o‘quv yurtlarining 5110200 – “Fizika va astronomiya o‘qitish metodikasi” 
ta’lim yo‘nalishi ixtisosliklari uchun metodik qo‘llanma 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
TOSHKENT – 2019  

---

2 
 
Mualliflar:  
 
 
 
 
 M.M.Mamadazimov 
         A.M.Tillaboyev 
             Sh.E.Nurmamatov 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Taqrizchilar:  
 
 
 
 
    
 B.Dj.Sattarova 
 
 
   
   
 
    U.Rustamov 
 
 
 
 
 
 
 
Mazkur  masalalar  to‘plami  Oliy  pedagogik  o‘quv  yurtlarining  “5110200-
Fizika  va  astronomiya  o‘qitish  metodikasi”  ta’lim  yo‘nalishlari  talabalari  uchun 
mo‘ljallangan. 
 
To‘plamda  “Astronomiya  kursi”  fanining  amaliy  mashg‘ulotlari  mavzulari 
bo‘yicha masalalar keltirilgan.  
 

---

3 
 
SO‘Z BOSHI 
Masalalarni  yechish  umumiy  astronomiya  kursini  o‘zlashtirishga  yordam 
beradi,  chunki  u  fanning  nazariy  asosini  qo‘llanilishini  ko‘rsatadi.  Har  bir 
bo‘limdagi  masalalar  qiyinlik  darajasi  oshib  borishi  tartibida  soddadan 
murakkabga  qarab  joylashgan.  Masalalardan  oldin  qisqa  nazariy  ma’lumotlar  va 
xarakterli masalalarning taxlili keltirilgan. 
Masalalar pedagogika  universitetlarida  o‘rganiladigan  umumiy  astronomiya 
kursining  barcha  asosiy  bo‘limlari  bo‘yicha  tuzilgan.  Ko‘pgina  masalalarda  bir 
nechta  obyektlar  bilan  yoki  Yer  sirtining  har  xil  joyida  kuzatiladigan  bir  xil 
xodisalar  bilan  bog‘liq  yechimlarni  topish  talab  qilinadi.  Bunday  talab  masalalar 
yechimiga  qarab  umumlashtiruvchi  xulosalarni  chiqarish  mumkin  bo‘lishi  uchun 
qo‘yilgan, chunki har xil variantlar har xil talabalar tomonidan bajarilgan bo‘lishi 
mumkin.  O‘qituvchi  masalaning  bitta  variantining  yechimini  ko‘rsatib, 
qolganlarini talabalarga mustaqil yechishga taklif etishi mumkin. 
Astronomiyaning  barcha  bo‘limlari  orasidagi  o‘zaro  bog‘langanlik 
masalalarni  aniq  bir  bo‘lim  bo‘yicha  taqsimlashga  imkon  bermaydi,  shu  sababli 
ba’zi bir masalalar joyini almashtirishga to‘g‘ri kelgan. 
Sferik  astronomiyaning  planetalar  konfiguratsiyasi  va  sun’iy  osmon 
jismlarini 
uchirishga 
doir 
masalalarni 
yechishda, 
masalani 
yechishni 
yengillashtiruvchi chizmalarni chizish, olgan natijalarni jadvallarga kiritish foydali 
bo‘lib, ularni taxlil qilish qonuniyatlarni topishga, zarur xulosalarni chiqarishga va 
natijalarning haqiqiyligini ko‘rsatishga yordam beradi. 
Kosmik  apparatlar  (KA)  va  yerning  suniy  yo‘ldoshlariga  doir  masalalar 
yechishning  o‘ziga  xos  xususiyatlari  bor,  bunda  talaba  fikrlash  va  tasavvur  etish 
qobilyatiga ega bo‘lishi kerak. 
Ilmiy tadqiqotlardan farqli o‘laroq ushbu masalalarni yechishda juda yuqori 
aniqlik  shart  emas.  Shu  sababli  masalalarni  har  xil  aniqlikda  yechish  mumkin, 
demak,  javoblar  ham  bir  —  biridan  biroz  farq  qilishi  mumkin.  O‘qituvchi 
masalalarda berilgan raqamlarni ma’lum bir chegarada yaxlitlashi, talabalarni xam 
shunday  qilishga  о‘rgatishga  haqlidir.  O‘quv  jarayonida  uchta  raqam  aniqligida 
xisoblashlarni olib borish yetarli hisoblanadi. 
 
 

---

4