M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov

Sananing oʻzgarish chizigʻi 
 
Har  qanday  meridianda  oʻrtacha  sutka  oʻrtacha  Quyoshning  quyi 
kulminatsiya  paytidan  boshlanadi.  Agar  ma`lum  meridiandan  sharq  tomonga 
yurilsa, sutka oldinroq, gʻarb tomonga yurilsa, dastlabki meridiandagiga qaraganda 
keyinroq boshlanadi. 
 
Sharqqa  qarab  180

  ga  yurilsa,  sutka  12  soat  oldin  boshlanadi  va  shu 
yoʻnalishda  Yerni  to‘liq  aylanib  chiqilsa,  sutka  24  soat  oldin  boshlangan  boʻladi. 
Yer sharining toʻla aylanishda kunlarning oʻtishini uzluksiz sanashning natijasi bir 
kunga ortiq yoki bir kunga kam boʻlib chiqishi ana shunday sodir boʻladi. 
 
Soat  poyaslarining  hammasida  sutkalarni  hisoblash  umumiy  taqvim  bilan 
olib borilgani uchun,  har  bir sutka  qaysi chiziqdan boshlanishini  shartlashib olish 
zarur. Bu chiziq Grinvichdan 180

 uzoqdagi meridian yaqinidan oʻtgan boʻlib, uni 
kun oʻzgaradigan chiziq deyiladi. Uning aniq vaziyati xalqaro kelishuvga muvofiq, 
hech  qayerda  aholi  yashaydigan  (Antarktidani  hisoblamaganda)  quruqlikdan 
oʻtmaydi. Sharqdan gʻarbga tomon yurishda bu chiziqni kesib oʻtuvchi sanani bir 
kunga  oshirish va  gʻarbdan  sharqqa  tomon  yurishda  bir  kunga  kamaytirish  kerak. 
Lekin  sutka  davomida  taqvim  kunini  oʻzgartirmaslik  uchun  quyidagicha  ish 
tutiladi:  yarim  kechagacha  eski  vaqt    hisobini saqlab, keyin  Amerikadan  Osiyoga 
oʻtishda  bir  kunni  ikki  marta  hisobga  kiritadilar.  Masalan,  Amerikadan  Osiyoga 
oʻtishda  sana  oʻzgaradigan  chiziqqa  yaqin  kun  25  may  boʻlsa,  yarim  kechadan 

---

21 
 
keyin 26 ning oʻrniga 27 may deyiladi, agar yoʻnalish bunga teskari boʻlsa, yarim 
kechadan keyin yana 25 may deyiladi.