82. 3(5Ҳин) К19 Калила ва Димна

Шатрабанинг ҳикояти 
Бир ўрдак тиниқ сувда ойни кўриб, уни балиқ деб ўйлади ва сувга шўнўиди, лекин ҳеч 
нарса топмади. Бир неча мартаба шўнўиб чарчагандан кейин ўрдак бу ишнинг баҳридан 
кечди. Бир неча кундан кейин кўлга расмана балиқлар сузиб келдилар, лекин ўрдак ҳар 
гал балиқ кўрганда уни ойнинг акси гумон қилиб, уларни тутиб ейишга ҳаракат қилмади. 
Шундай қилиб, янглиш тажриба натижасида у ҳамиша очлик бирла кун кечирди. 
Агар шерга менинг ҳақимда ёмон ўараз билан гап айтган бўлсалар, шер ҳам бошқа 
xиёнатлар шоҳиди бўлганлиги учун бунга ишонган... Агар шер сабабсиз мендан нафрат 
қилаётган бўлса, бу ниҳоятда афсусланарли ва таажжубланарли ҳодисадир. Агар ўазаб ва 
норозилигининг бирор сабаби бўлса, узр сўраш ва xатони тузатиш йўли билан уни рози 
қилиш мумкин. Лекин фитначилар қурган ҳийла тузоўини бузмоқ ва ҳақиқатни очмоқ 
ўоят мушкулдир. Чунки ёлўон ва фитнанинг ҳадди-ҳудуди бўлмас, у бора-бора ортар, 
лекин озаймас. Шер билан менинг муносабатимни бузадиган ҳеч бир воқеани эслай 
олмайман. Ёлўиз айрим вақтларда мен яxши ният билан унинг баъзи фикрларига 
қўшилмаган эдим, наҳотки шуларни беодоблик ва беҳурматлик ҳисоблаган бўлса?! Лекин 
мен айтган сўзларнинг ҳаммаси xайрли ва фойдали эди. 
Уларни ҳам ҳеч вақт одамлар олдида айтмас эдим, айтганда ҳамиша таъзим бажо 
келтириб, эҳтиётлик билан, қаттиқ ботмайдиган қилиб айтар эдим. 
Насиҳатнинг xиёнатга, xизматнинг адоватга сабаб бўлиши ҳеч ақлга сиўмайдиган 
нарсадир... 
Ҳар кимки маслаҳат вақтида маслаҳатчининг сўзига, муолажа чоўида табибнинг, 
шариат масалаларида зоҳиднинг сўзига кирмаса, яxши иш фойдасидан, муолажа 
шифосидан ва ибодат савобидан маҳрум бўлади. Балки шернинг ўазабига салтанат 
истиўноси ва подшоҳлик сармастлиги сабабдир. Подшоҳликдан маст бўлган шоҳларнинг 
кўзига xоинлар содиқ одамлар сиймосида, содиқ одамлар эса xоинлар қиёфасида 
кўринадилар. Шунинг учун олимлар дебдурларки, «Наҳанг бирла дарёда ўйнашмоқ 
xавфлидир, лекин шоҳларга яқинлик қилмоқ бундан ҳам қўрқинчлидир». Шоҳ 
xизматининг озори кўп ва зарари бениҳоядир. Ҳикмат аҳли шоҳларни оловга 
ўxшатибдурлар. Узоқдан ўтнинг нурини кўрганлар, унинг куйдиришини xаёлларига 
келтирмайдилар, гумон қиладиларки, султонга яқин бўлишда манфаат кўпдир, ҳақиқатда 

---

44 
эса бундай эмас. Султоннинг юз йиллик инояти унинг бир соатлик сиёсати билан ҳам 
баробар эмас. Бу, лочин билан товуқ мунозарасига ўxшайди. 
Димна сўради:
— Улар қандай мунозара қилибдилар?