Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

 
156 - САВОЛ: 
МАНТИҚ, ЛОГИКА – БУ ҚАНДАЙ 
ТУШУНЧАЛАР?
ЖАВОБ: Мантиқ, логика – тўғри тафаккур юритишнинг асо-
сий қонунлари ва шакллари ҳақидаги фан. Мантиқ ўзининг 
шаклланиш ва ривожланиш тарихига эга. Мантиққа оид дастлабки 
фикрлар Қадимги Шарқ мамлакатларида, хусусан, Ҳиндистон, 
Хитойда вужудга келди. Қадимда мантиқ фалсафа таркибида 
бўлган, мустақил фан сифатида шаклланмаган. Юнон 
фалсафасида мантиқ масалалари дастлаб Пармениднинг “Табиат 
тўғрисида” асарида, Элейлик Зеноннинг апорияларида, Тераклит 
таълимотида у ёки бу даражада кўриб чиқилган. Аристотелгача 
бўлган мантиқий таълимотлар ичида Демокритнинг мантиқий 
таълимоти, Сократнинг индуктив методи ва Платон диалектикаси 
диққатга сазовор. 
Мантиқ илмининг алоҳида фан сифатида шаклланиши Арис-
тотель номи билан боғлиқ. У биринчи бўлиб мантиқ ўрганадиган 
масалалар доирасини аниқлаб берди. Унинг “Категориялар”, 
“Талқин ҳақида”, “Биринча аналитика”, “Иккинчи аналитика”, 
“Софистик раддиялар ҳақида”, “Топика” номли асарлари мантиқ 
масалаларига боғлиқ. Аристотель мантиқни “Маълум билим-
лардан номаълум билимларни аниқловчи”, “Чин фикрни хато 
фикрдан ажратувчи” фан сифатида таърифлайди. 
Ўрта Осиёда ҳам фалсафа ва мантиқ мустақил фан сифатида 
тараққий этди. Бунда Форобий, Ибн Сино, Беруний, Умар Ҳайём, 
Алишер Навоий, Бедил каби буюк мутафаккирларнинг хизмати 
катта бўлди [ЎзМУ. – Т., 2003. 5 ж. – 452 б.]. 

---

121 
КЎРСАТМА: Умуман олганда, ижодий фаолиятда ижод 
мантиғига қатъий эътибор бериш керак. Бунинг учун илмий 
тадқиқот ишингизнинг мантиқий кетма-кетлигини илмий методик 
жиҳатдан асослаб олишга тўғри келади. 
 
157 - САВОЛ: 
МАНТИҚИЙ 
АМАЛЛАР 
ДЕГАНДА