Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

154-САВОЛ: 
КЎНИКМА – БУ ҚАНДАЙ ҚОБИЛИЯТ?
ЖАВОБ: Кўникма – бу малаканинг таркибий қисми бўлиб, 
ҳаракатнинг айрим қисмларини ниҳоятда тез, аниқ ва мақсадга 
мувофиқ равишда ўз-ўзидан бошқариш қобилиятини ифодалайди 
ва таълим олувчида кўп марта такрорланадиган машқлар 
натижасида юзага келади. 
Кўникма – онгли фаолият (ҳаракат)ни тез, тежамли, тўғри, кам 
жисмоний ва ақлий куч сарфланган ҳолда бажариш жараёни 
натижаси. У шахснинг билимлари асосида таркиб топади. Даст-
лабки шаклланиш босқичларида бундай ҳаракатлари жиддий 
диққат билан бажарилади, кейинги босқичда жиддий диққат билан 
назорат қилиш камайиб боради ва натижада автоматлашган 
ҳаракатга айланади. 
Ҳаракат турлари бўйича уч турга: ҳаракат кўникмалари, 
сенсор кўникмалари ва ақлий кўникмаларга бўлинади. 
Кўникмалар мунтазам машқ қилиш (такрорлаш) орқали зарур 
даражада сақланади. Ана шу сабабли унинг таълим-тарбиядаги 
аҳамияти беқиёс. 
Кўникмалар – инсоннинг илгари тажрибалари асосида муайян 
фаолият ёки ҳаракатни амалга ошириш қобилияти. 
Кўникмалар – бу шундай жисмоний ва ақлий ҳаракатлар, 
усуллар ва йўл-йўриқлардан иборат бўлиб, улар ёрдамида 
режалаштирилган мақсадга эришилади ёки муайян бир фаолият 
амалга оширилади.
КЎРСАТМА: Одам фаолиятида кўникмалар малака тарзида 
намоён бўлади. Ҳар қандай малака кўникма бўла олади, лекин ҳар 
қандай кўникма малака бўла олмайди. Кўникмалар автоматлашган 
моҳият касб этсагина малака бўлади. Масалан, таълим олувчининг 
турли ҳаракатларни, шаклларни ёзиш жараёни автоматлашган 

---

119 
бўлгани учун кўникилган ҳаракат бўлиб қолган. Шунинг учун 
таълим олувчи ҳарфларни чиройли ва аниқ ёза олади. Бу ҳаракат 
таълим олувчининг малакалашган кўникмаларидир. Жуда кўп 
такрорлаш туфайли таълим олувчиларнинг ҳарфлар шаклларини 
ёзишлар билан боғлиқ ҳаракатлари шу даражада автоматлашган, 
унда онг бевосита иштирок этмайди.