Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

41 - САВОЛ: 
ИЛМИЙ МУАММО ВА УНИНГ ЕЧИМИ 
ДЕГАНДА НИМАНИ ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Илмий муаммо – бу илм-фан ва техника-технолигия, 
ғоя ва таълимотларни яратиш ёки шакллантириш, метод ва 
методологияни яратишдаги амалга оширилиши лозим бўлган 
масала (баъзи ҳолларда мақсад)дир. 
Илмий муаммо – бу табиат ва жамиятнинг айни пайтида 
номаълум, аммо келажакда юзага келиши ёки ўрганилиши мумкин 
бўлган воқеа ва ҳодисаларни, жараён ва предметлар (қурилма, 
механизм, машина, метод, методология, технология ва ҳ.к.)ни 
илмий қонуниятлар асосида очиб бериш. 
Илмий муаммо – бу илмий билишнинг ҳали билиб олинмаган, 
ҳал қилинмаган ва ҳал қилиниши лозим бўлган билим шаклидир. 
Илмий муаммо ижодий жараён бўлиб, унинг ёрдамида табиат 
ва жамият тараққиётининг объектив қонунлари яратилади ва 
натижалар илм-фаннинг тегишли соҳаларида ўз ўрнини топади. 

---

42 
Илмий муаммо ечимига қаралаётган воқеийлик бўйича 
шакллантирилган билим ва тажрибалар (илм-фан ютуқларига 
асосланган)га, шунингдек, воқеийликнинг ўзгариш ва ривожла-
ниш қонуниятларига таянган ҳолда чиқариладиган, илмий 
жиҳатдан асосланган хулосалар асосида эришилади. 
Муаммони ечиш учун дастлабки тайёргарлик ишлари 
қилинади. Улар қуйидагилардан иборат: 
1. Мавжуд назариялар доирасида тушунтириб бўлмайдиган 
далил ва ҳодисаларни аниқлаш. 
2. Муаммони ҳал этиш ғоясини ва методологияларини таҳлил 
қилиш ва уларга баҳо бериш. 
3. Муаммони ҳал қилиш мақсадини, олинган натижаларни 
текшириш йўлларини белгилаш. 
4. Муаммонинг негизи билан уни ечиш учун илгари сурилган 
ғоялар ўртасидаги алоқанинг хусусиятини кўрсатиш [Фалсафа. 
Қомусий луғат. – Т.: Шарқ, 2004, 284 бет]. 
Бу қайд этилганлар амалга оширилгандан кейин муаммо 
ечимини изланишга киришилади, яъни илмий изланиш давом 
этади. 
КЎРСАТМА: 1. Илмий муаммони ҳал қилишда тадқиқотчини 
илмий салоҳияти, тажрибаси, қолаверса илмий муҳитнинг сало-
ҳияти ва иқтидори юксак бўлиши керак. Бунга сабаб илмий 
муаммо муайян соҳанинг йирик мутахассислари, бой илмий 
тажрибага эга ва чуқур билимга эга бўлган солоҳиятли олимлар 
томонидан илгари сурилади. 
2. Бирор бир муаммо (хусусий муаммо бош муаммога ёки 
бошқа бир йўналишдаги муаммога) ўсиб, ўрганилиб, такомил-
лаштирилиб, тадқиқот мақсадига озгина ўзгартириш киритилиб 
бошқа муаммога айлантирилишига ҳам эътибор бериш керак 
бўлади. Бу орқали сиз шуғулланаётган ижодий фаолиятингизнинг 
универсаллиги ва амалий аҳамияти янада ошади.