D. I. Xashimov, D. A. Axmedov avtomobilning rama va kuzovlarini ishlab

Payvandlash-yig‘ish jarayonining detallarda kuchlanishlar 
va deformatsiyalanishlarga ta’siri
Payvandlash jarayonida detalning nisbatan kichik yuzasi 
qiziydi, detalni payvandlash joyidan uzoq bo‘lgan qismida esa 
harorat past bo‘ladi va detalni issiqlik ta’sirida kengayishiga 
qarshilik ko‘rsatadi va detalda kuchlanishlar hosil bo‘ladi. Shu 
sababli kuzov detallari yuzasida to‘lqinlar paydo bo‘lishi mumkin. 
Payvandlash natijasida detallarning deformatsiyalanishi turlicha 
bo‘lishi mumkin. Kuzovsozlikda ushbu deformatsiyalar to‘rt 
guruhga ajratiladi: mahalliy, umumiy, bo‘ylama va ko‘ndalang 
yo‘nalishda.
Payvandlash-yig‘ish jarayonida paydo bo‘ladigan 
kuchlanishlar xavfli, deb hisoblanadi. Ularning natijasida 
detalning o‘lchamlari va shakli o‘zgarishi mumkin. 
Deformatsiyalarni kamaytirish konstruktiv va texnologik 
usullar yordamida amalga oshiriladi. Payvandlanadigan detallar 
bikrligini oshirish maqsadida detallarda qovurg‘alar va flaneslar 
shtamplanadi, payvandlash jarayonida esa bazalovchi yuzalar 
maxsus qisqichlar yordamida mahkam qisiladi.

---

68
Nuqtali payvandlashda kuchlanishlarni kamaytirish maqsadida 
katta massaga ega bo‘lgan va issiqning asosiy qismini o‘ziga 
oladigan pastki elektrod (plastina) ishlatiladi. Ko‘p nuqtali 
payvandlash mashinasi yordamida payvandlangan detallarda 
kuchlanishlar katta bo‘lmaydi. Bu mashinalarda katta massaga ega 
bo‘lgan yuqoridagi elektrodlar, issiqlikning asosiy qismini qabul 
qiladi.