D. I. Xashimov, D. A. Axmedov avtomobilning rama va kuzovlarini ishlab

4-BOB. KUZOV DETALLARINI SHTAMPLASH 
LINIYALARI
Presslarda detallarni uzluksiz birinchi operatsiyadan ikkinchi 
operatsiyaga, so‘ng keyingisiga va hokazo siljitib, bir xil takt bilan 
shtamplash texnologik jarayoni – detalni oqim usuli bilan shtamp- 
lash, deb aytiladi. Agar presslarga o‘rnatilgan  shtamplar 
yordamida texnologik jarayonning bir qismi bajarilsa, qolgan 
operatsiyalar ma’lum bir vaqtdan so‘ng bajarilsa, bunday 
texnologik jarayon zaxira usuli bilan shtamplash, deb aytiladi.
Kuzovning yirik va o‘rta detallarini tayyorlash texnologik ja- 
rayoni, odatda, oqim usuli bo‘yicha qabul qilinadi.
Mayda detallar, odatda, zaxira usuli bilan shtamplanadi. Tayyor 
bo‘lmagan mayda detallarni saqlash uchun sexda maydonchalar va 
detallarni joylashtirish uchun maxsus qutilar bo‘ladi.
Asaka avtomobil zavodida press-shtamplash sexida bir necha 
xil kuzov detallari shtamplanadi (Matiz, Neksia, Damas, Spark). 
Har bir turdagi avtomobil kuzovi uchun shtamplar komplekti 
mavjud. Bitta model uchun kerakli komplekt detallar shtamplangan- 
dan so‘ng, shtamplar boshqa avtomobil kuzovi detallarini shtamp- 
lash uchun almashtiriladi.
Kuzov eshigining tashqi panelini shtamplash liniyasining 
tarkibini va ishlash prinsipini ko‘rib chiqamiz (4.1-rasm). Liniya 
tarkibiga oltita oddiy krivoshipli press, shu jumladan, bittasi 
500/400 tonna kuch hosil qiluvchi qo‘shaloq polzunli, ikkita 
800 t kuch va uchta 500 t hosil qiluvchi oddiy press kiradi.
Liniya quyidagi mexaniziatsiyalash va avtomatlashtirish 
vositalari bilan jihozlangan:
1) listlarni taxlash;
2) botirish shtampiga xomakini uzatish va bir vaqtda 
avtomatik usul bilan xomakiga surkov moyini purkash;

---

58
3) xomakini botirish shtampidan chiqazib olish, uni 180° ga 
aylantirish va ikkinchi operatsiyani bajarish uchun shtampga 
joylashtirish;
4) detallarni shtampdan chiqarish va navbatdagi operatsiyani 
bajarish uchun pressga uzatuvchi va joylashtiruvchi beshta 
mexanizm.
4.1-rasm. 1 – listlarning taxlagichi; 2 – listlarni 
joylashtiruvchi; 3 – uzatish va ag‘darish mexanizmi; 4 – uzatish 
mexanizmi; 5 – ikkita polzunli 500/400 t kuch hosil qiluvchi 
press; 6 – 800 t kuch hosil qiliuvchi oddiy press; 7 – 500 t kuch 
hosil qiliuvchi oddiy press
Liniyadagi presslarning ishlashi sinxronlashtirilgan bo‘lib, 
unda ikki nafar operator ishlaydi: birinchisi – xomakilarni 
shtamplarga joylashtirishni, ikkinchisi – tayyor detallarni 
shtamplardan chiqarib olinishini nazorat qiladi.