July 08, 2020
ZAMBURUG'LAR DUNYOSI.
Zamburug'larga xos xususiyatlar :
--- > Plastidalari yo'q Geterotrof organizmlar. ✅
--- > Parazit yoki Saprofit ( O'lik organik modda
bilan oziqlanishi. ) ✅
--- > Vegetativ tanasi Mitselliy deb ataladi. ✅
--- > Suvo'tlardan Xlorofilining yo'qligi ,
Bakteriyalardan Yadrosining bo'lishi bilan farq
qiladi. ✅
--- > Ko'payishi jinssiz , jinsiy , vegetativ
usulda amalga oshadi. ✅
Mitselliysini tuzilishi va ko'payish usuliga qarab
Zambrug'lar 2 guruxga bo'linadi :
1. Tuban Zambrug'lar ( Oq po'panak ) ✅
2. Yuksak Zambrug'lar. ( Penitsil )
Tuban zambrug'lar mitselliysida to'siqlar
bo'lmaydi. Yuksak zambrug'larda esa bo'ladi. ✅
Achitqi Zambrug'i.
--- > Haqiqiy mitselliysi mavjud emas. ✅
--- > Hujayrasi bir yadroli , oval shaklda bo'ladi.
✅
--- > Kurtaklanish orqali ko'payadi. Buning
natijasida hosil bo'lgan hujayralar Ona
hujayradan ajralib ketmaydi. ✅
24
--- > Zambrug' faoliyati natijasida shakar spirt
va karvonat angidridga parchalanadi. Ushbu
jarayon pivo , vino , novvoychilikda ahamiyatga
ega. ✅
Qo'ziqorin zambrug'i.
--- > Tanasi oyqocha va qalpoqchadan iborat ,
uzunligi 10 - 12 sm ga teng. ✅
--- > Tuproq ostidagi ko'p yillik mitselliysi yoz
faslida zaxira sifatida oxiq moddalar to'plab
kuzdan boshlab meva tanachalar shakllana
boshlaydi. ✅
--- > Qo'ziqorin shartli istemol qilinuvchi
Zambrug'lar guruxiga kiradi. ✅
Istemol qilinuvchi zambrug'lardan --- > Oq
zambrug' , Oqqayin bilan birga o'suvchi
zambrug'.
📌 Parazit Zambrug'lar.
O'simlik hayvon va odamlarda turli kasalliklarni
keltrib chiqaradi.
Zang Zambrug'i.
--- > Oraliq ho'jayini Zirk , Asosiy ho'jayini
Bug'doy hisoblanadi. ✅
--- > Zang zambrug'i yoz davomida Sarg'ish -
qizil ( Zang ) rangdagi sporalar hosil qiladi. ✅
--- > Bug'doy o'simligining poya va barglarini
zararlaydi. ✅
--- > Zambrug'ning sporalari yengil havoda tez
tarqaladi. Ularga qarishi kurshda eng qulay usul
Ushbu zambrug'ga chidamli yangi bug'doy
navlarini yaratish hisoblanadi. ✅
Virtitsill. ( Oq palak )
--- > G'o'za O'simlikgining o'tkazuvchi sistemasi
paraziti hisoblanadi. ✅
--- > O'simlikda so'lish ( vilt ) kasalligini keltrib
chiqaradi. ✅
--- > O'simlikda dastlab sarg'ish - jigarrang ,
so'ngra qora dog'lar paydo bo'ladi. ✅
--- > Kasallikka qarshi kurash almashlab ekishni
to'g'ri yo'lga qo'yish , Yangi g'o'za navlarini
yaratish hisoblanadi. ✅
📌 Zambrug'larning ahamiyati.
Mikoriza.
Yuksak o'simliklar va Zambrug'larning simbioz
hayot kechirishidan hosil bo'ladi.
Mikoriza 2 xil bo'ladi :
1. Ektotrof ( Tashqi ) --- > Qayin , eman va nina
bargli daraxtlarda uchraydi. O'simlik ildizining
ustki yuzasini zambrug' qoplab oladi. ✅
2. Endotrof ( ichki ) --- > Zambrug' Ildizning
ichki to'qimasiga kirib oladi. ✅
Mikorizaning ahamiyati :
--- > Oqsillarni aminokislotalarga parchalaydi.
Aminokislotalarning bir qismi o'simlik
tomonidan o'zlashtriladi. ✅
--- > Zambrug' daraxt ildiz tizimi shimish
yuzasini oshiradi. ✅
--- > Ichki mikoriza ko'pincha o't o'simliklarda
uchraydi. ✅
📌 Lishayniklar.
Tirik organizmlarning o'ziga xos guruxi bo'lib
Zambrug'lar va bir hujayrali suvo'tlarning
simbioz yashashidan kelib chiqadi.
Lishayniklarning 26 000 ga yaqin turi ma'lum.
Lishayniklar shakliga ko'ra 3 xil :
1. Yopishqoq ( Batsidiya ) ✅
2. Bargsimon ( Parmeliya ) ✅
3. Butasimon. ( ) ✅
--- > Lishayniklar tundra va o'rmon tundrada
tarqalgan. ✅
--- > Kimyoviy elementlarni va radioktiv
moddalarni to'plash hususiyatiga ega. ✅
--- > Atmosfera havosining ifloslanganlik
darajasini aniqlashda indikator sifatida
foydalaniladi. ✅
--- > Lishaynik tarkibida : ( Lishaynik kraxmali (
lixenin ) , Disaxaridlardan Saxaroza ,
aminokislotalar , Vitaminlardan C , B6 , B12. )
✅
--- > Lishaynik Manna istemol qilinadi. ✅
Kladoniya turkumi --- > Shimol bug'ulari uchun
oziq.
Daraxt po'stlog'ida yaxlit qoplam xosil qiladi
Soqolli usneya ( Usneya barbata ) ✅
Tasmasimon everneya (Everneya Purnastri) ✅
Xantoria Pariyentina ( yashil - sarg'ish va
tillarang qoplam hosil qiladi. ) ✅
📁 ANTROPOGEN OMILLAR
25
☑�Antropogen omillar- atrof-muhitga insoning
ta’siri
☑�Antropogen omillar ta’sirida
📌Iqlim
📌Atmosfera
📌Tuproq strukturasi
📌Suv havzalarining fizik holati va kimyoviy
tarkibi o‘zgaradi.
☝�Yerning GEOLOGIK qobiqlari:
📌Atmofera
📌Litosfera
📌Gidrosfera
‼�KIMYOVIY antropogen omillar:
(transport va sanoat chiqindilari)
‼�FIZIK antropogen omillar:
(yadro energiyasi, transport ortishi tufayli
shovqin ortishi)
‼�BIOLOGIK antropogen omillar:
(oziq-ovqat, inson uchun zararli bakteriya va
parazit hayvonlar)
‼�IJTIMOIY omillar:
(odamlar jamoasi va ularning o’zaro
munosabati)
☝�Inson o’z ehtiyojlaridan kelib chiqib
tabiyatdagi o’simlik va hayvonlarga ta’sir
ko’rsatadi: 2 xil
📌BEVOSITA:
✔�To’g’ridan to’g’ri tirik organizimga
qaratilgan Ko’mir qazish, o’rmonning kesilishi
📌BILVOSITA:
✔�Iqlim, landshaftlar, atmosfera va suv
havzalarining fiik va kimyoviy ko‘rsatkichlari,
tuproq, o‘simliklar va hayvonot dunyosini
o‘zgartirish orqali amalga oshiriladi.
‼�INSONING salbiy ta’siri
✔�Cho‘llarni o‘zlashtirish, o‘rmonlarni kesish,
pichan o‘rish va mol boqish, suv, tuproq va
havoni sanoat chiqindilari, zaharli kimyoviy
moddalar, sanoat va maishiy chiqindilar bilan
ifloslaniyapti
🔥ENERGIYA ALMASHINUVI
Energiya almashinuv jarayoni 3⃣ ta bosqichdan
iborat:
1⃣ - Bosqich 👇
🔯 Tayyorgarlik bosqichi: Bu bosqichda
oqsillarni aminokislotalargacha, yogʻlarni
glitserin va yog' kislotalargacha, polisaxaridlarni
monoxaridlargacha parchalanishi roʻy beradi.
Natijada kam miqdorda energiya ajraladi.
🔥 Energiyani hammasi (100 % i ) issiqlik ↑
sifatida tarqalib ketadi. Toʻplanmaydi (0%)
2⃣ - Bosqich 👇
🔯 Sitoplazma kechadi. Achish, To‘liqsiz (chala)
parchalanish, Oraliq, Kislorodsiz (anaerob)
parchalanish deb nomlanadi.
🔥 1 molekula(180gr) glukoza ( C6H12O6 ) ni
parchalanishi natijasida→2 molekula sut kislota
( C3H6O3 ) va 2 ta ATF ajraladi. Umumiy 200
kj energiya ajraladi.
200 kj energiyani ↑120 kj tarqaladi (60%) : ↓80
kj ATF ning fosfat bogʻlariga toʻplanadi (40%)
C6H12O6 + 2H3PO4 + 2 ADF = 2C3H6O3 +
2ADF + 2H2O
3⃣ - Bosqich 👇
🔯 Mitoxondriyada kechadi. Kislorodli( aerob ),
To‘liq parchalanish, Nafas olish, Oksidlanish
deb nomlanadi.
🔥 2 molekula sut kislota parchalanishi
natijasida→36 ta ATF hosil boʻladi. Umumiy
2600 kj energiya ajraladi.
26
2600 kj energiyani ↑1160 kj tarqaladi (44,6%) :
↓1440 kj ATF ning fosfat bogʻlariga toʻplanadi
(55,4%)
2C3H6O3 + 6O2 + 36ADF + 36H3PO4 = 6CO2
+ 36ATF + 42H2O
Jami tarqalgan 120 + 1160 = 1280 kj.
Jami to‘plangan 80 + 1440 = 1520 kj.
Jami energiya ↑1280 +↓1520 = 2800 kj.
🔥 Umumiy energetik almashinuv
reaksiyasining yigʻindisi.
C6H12O6 + 6O2 + 38ADF + 38H3PO4 =
44H2O + 6CO2 + 38ATF
🚨 Xloroplastlarda mitoxondriyaga nisbatan 30
marta koʻp ATF sintezlanadi.
📌 Assimilatsiya → fotosintez.
📌 Dissimilatsiya → energiya almashinuvi
📊 FOTOSINTEZ bosqichlari
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
Yorug‘lik bosqichi👇
☑� 1 - fotoliz (suv dissotsiyalanishi).
24H2O = 24H+ + 24OH
☑� 2 - radikallar birikishi (OH-)
24OH = 12H2O + 6O2
☑� 3 - vodorodni koʻchiruvchi kofermentlar
sintezi (NADH2)
24H+ + 12OB = 12OBH2
☑� 4 - fosforlanish reaksiyasi (ATF sintezi)
18ADF + 18H3PO4 = 18ATF
Qorong‘ulik bosqichi👇
6CO2 + 12OBH2 + 18ATF = C6H12O6 +
6H2O + 18ADF + 18H3PO4 + 12OB(Organik
birikma)
❗�Ekologik piramida qisqacha tushuncha❗�
🛑Ekologik piramida qoidasini 1927-z yil Ch.
Elton tomonidan fanga kiritilgan bo'lib, uni
asosii birinchi trofik daraja produsentlar , undan
keyin konsumentlar tashkil etadi. Bir trofik
darajadan ikkinchisiga o'tgan sari individlar soni
kamayadi, lekin tana o'lchami kattalashib
boradi. Tabiatda ekologik piramidalarning
ko'rinishlari:✅
🛑 Sonlar piramidasi - individlar sonini aks
ettiradi. Unga binoan oziq zanjirida
birinchisidan ikkinchisiga o'tgan sari individlar
soni kamayib boradi.✅
🛑Biomassa piramidasi - tirik moddani umumiy
quruq massasini aks ettiradi. Bunda birinchi
zanjirdan ikkinchisiga o'tgan sari biomassa
ortadi.✅
🛑Energiya piramidasi - trofik darajalardagi
energiya oqimini aks ettiradi. Quyi darajadan
yuqori darajaga o'tgan sari energiyaning 10%i
o'tishini hisobga olsak, oziq zanjiridagi trofik
darajalarning umumiy soni 6 tadan oshmaydi. ✅
🛑Oziq zanjirining har bir trofik darajasida
90% energiya yo'qoladi, 10%i keyingi darajaga
o'tadi. R. Lindeman ushbu qonunni 10% lik
qoidasi deb atadi.✅
🔰Masalan:
🔰Produsentlar 1000kJ
🔰Birinchi tartib
konsumentlar 100 kJ
🔰Ikkinchi tartib
konsumentlar 10kJ
🔰Uchinchi tartib
konsumentlar 1kJ
TO'QIMALAR📕
Do'stlaringiz bilan baham: |