20
spirallashadi va buraladi – xromatin
iplari
yo‘g‘onlashadi, qisqaradi. Shunday qilib,
shakllanayotgan har bir xromosoma 2 ta
xromatin ipidan iborat bo‘lib, ular bir-biri bilan
sentromera orqali qo‘shiladi.
2.So‘ng xromosomalar yadro qobig'I bo‘ylab
joylashib oladi. Xromosomaning spirallashishi
kuchayib, uning kaltalanishi ro‘y beradi.. Har bir
juft sentrioladan yangi mikronaychalar hosil
bo‘lib, bir-biriga qarab yo‘naladi.
hlaydi.Xromatinlar spirallashadi va buraladi –
xromatin iplari yo‘g‘onlashadi, qisqaradi.
Shunday qilib, shakllanayotgan har bir
xromosoma 2 ta xromatin ipidan iborat bo‘lib,
ular bir-biri bilan sentromera orqali qo‘shiladi.
3.So‘ng xromosomalar yadro qobig'I bo‘ylab
joylashib oladi. Xromosomaning spirallashishi
kuchayib, uning kaltalanishi ro‘y beradi.. Har bir
juft sentrioladan yangi mikronaychalar hosil
bo‘lib, bir-biriga qarab yo‘naladi. Ikki qutb
sentriolalardan yo‘nalgan mikronaychalar
urchuq iplarini hosil qiladi. Profaza davomida
yadro qobig‘i
parchalanib ketadi, yadrocha
yo‘qoladi. Endi sentriolalar va ulami tutashtirib
turuvchi urchuq iplari sitoplazma o‘rtasiga
siljiydi. Sitoplazmada erkin joylashgan
xromosomalar hosil bo‘lishi davomida ular
urchuq ipiga o‘ralashib ketadi. Urchuq ipining to
‘la shakllanib borishi bilan sentriolaning har bir
jufti bir-biridan uzoqlashib boradi, hujayra
anchagina cho'ziladi.
Profaza 2n 4c
Metafaza. Bu davming boshlangich
bosqichida xromosomalar hujayraning ekvator
qismiga siljiydi. So‘ng barcha xromosomalar
sentromerlari bilan hujayra ekvatori yuzasi
bo‘ylab joylashadi. Metafazada xromosoma
to‘liq shakllanadi. Shunday qilib, ko‘z ilg‘amas
darajada va o‘ta uzun xromatin ipchasining
spirallashishi va batartib taxlanishi oqibatida
zich, qisqa xromosomalar hosil bo’ladi.Har bir
sentromera xromosoma yelka
laridan turli
masofada joylashib har xil kattalikdagi
yelkalarga ega bo‘lgan xromosomani
shakllantiradi. Hujay raning har bir qutbidan
yo‘nalgan urchuq iplari bitta xromosomaning
sentromerasiga ikki tomondan birikadi.
Metafaza 2n 4c
Anafaza. Har bir xromosoma bo‘ylamasiga
alohida qiz xromatidasiga ajrala boshlaydi va
sentromera ham ajraladi. Xromosomaning
sentromera sohasidan xromatidlarga ajralib,
hujayraning ikki qutbga tortilishi ro‘y beradi. Bu
tortilishni sentromeraga birikkan, urchuq
iplarining tarkibiga kiruvchi
qisqarish
xususiyatiga ega bo’lgan aktin va boshqa
oqsillar taminlaydi. Shunday qilib, xromatida
tarzidagi qiz xromosomalari hujayraning ikki
qutbiga tengma-teng miqdorda taqsimlanadi.
21
Anafaza 4n4c
Telofaza. Bo’linayotgan hujayraning o ‘rtasida
siqiqlik paydo bo’la boshlaydi. Bir ipli
xromosoma - xpomatida spirallari yoyiladi -
dispirallashadi va interfaza holatidagi xromatin
ko‘rinishiga ega boladi.
Hujayradagi siqiqlik
butun hujayrani qamrab, bo’linish botiqligini
hosil qiladi. Hujayrada yadrocha shakllanadi va
yadro qobigi hosil bo’ladi. Botiqlik
chuqurlashib, hujayrani bo’ladi,ya’ni
sitoplazmaning bo’linishi ro‘y beradi va hujayra
2 ta qiz hujayrasiga ajraladi. Doimo hamma
hujayralarda ham mitoz
jarayonidagi davrlar
oxirigacha davom etavermaydi
Ayrim hujayralarda xromosoma soni bir necha
marta ortadi vo bu jarayon G2 dan so‘ng hujayra
yadrosining qobigi saqlangan holda,urchuq
iplari hosil bo’lmasdan ro‘y beradi. Ba’zan
yadro profazadagi kabi erib ketsa-da,
xromosomalar hujayra qutblariga tarqalmaydi va
xromosomalarning xromatidalarga ajralishi bilan
qayta yadro qobig'I hosil boiadi. Natijada
xromosoma soni ona hujayranikiga nisbatar 2
marta ortgan poliploid hujayra hosil boiadi. Bu
jarayonga endomitoz deyiladi. Poliploid
hujayraning o ‘zi xuddi shunday jarayonni qayta
o‘tab xromosoma sonini yana
ham orttirib olishi
mumkin.
Ba’zan mitoz jarayonining oxirgi davrida
qutblangan xromosomalar atrofida alohida
yadrolar hosil boiadi-yu, lekin sitokinez
kechmaydi. Buning oqibatida ikki yadroli (har
bir yadrosidagi xromosomasoni ona hujayrasiga
teng bo’lgan,diploid) hujayra paydo bo’ladi.
2n2c to'plamli iki
Mitoz sikli
Do'stlaringiz bilan baham: 
