Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Хитой халқ мумтоз мусиқаси 
Хе Лу-Тин ва бошқалар ижодида тараққий этмоқда. Хитой қадимий 
ва бой маданий анъаналарга эга мамлакатдир. Хитой мусиқаси, айниқса,
халқ қўшиқчилиги қадим замонлардан пентатоника товушқаторларига 
асосланади. Тан сулоласи даврида хитой мусиқасининг асосий пардалари ва 
товуш- қаторлари Люй-люй тизими асосида шаклланади. ХII асрларда

---

184 
анъанавий хитой операси ривожланади. ХIХ асрда бу жанрнинг 300 дан 
ортиқ шакллари юзага келади. Аслиула, речитатив рақс ва чолғу 
мусиқасига асосланган хитой операсининг мумтоз намунаси сифатида
Пекин мусиқа театри Сицзуй кенг ривожланган. Замонавий хитой
мусиқаси машҳур композиторлари Си Син-Хай, Не Эр, Чжан Шу, Хуан
Сен 
Уйғур халқ мумтоз мусиқаси 
Уйғур халқи кўп асрлик тарихга эга бўлиб ўзининг бой маданий
мероси билан Марказий Осиё халқлари орасида алоҳида ўрин тутади.
Уйғур халқ мусиқа санъати икки йў налишда, ва яни фолклор ва оғзаки
анъанадаги касбий мусиқа йўналишида шаклланган. 
Уйғур касбий мусиқаси учта катта ҳудудга ажратилади. Булан 
Қашқар, Кумул(маркази Турфон) ва Или водийси (маркази Ғулжа). Касбий 
мусиқада Ҳи воҳасининг мусиқа санъати етакчи ҳисобланади. Уйғур 
мусиқасининг касбий тизимига кирувчи жанрлар: мақом ва муқом тизимига 
кирувчи туркумий жанрлар достон, нахшо ва санам. Уйғурларнинг
етакчи миллий чолғу созлари: танбур, дутор, сафоил қашқар рубоби. 
ғижжак. ноғора ва сурнай. Одатда. мусиқа ижрочилари халқ орасида 
муқомчи, достончи, нахшичи, санамчи, машрапчи, усулчи, айтимчи ва 
чолғучи каби иборалар билан номланади. Уйғур мусиқаси ўзига хос 
жозибали ва серқочиримдир. 
Ҳинд халқ мумтоз мусиқаси 
Ҳиндистон 
мамлакати 
жаҳон 
миқёсида тан олинган мусиқий санъат 
анъаналари ватани cканлиги маълум
Ўрта Осиё ва Ҳиндистон
санъатларининг 
шунингдек. 
ҳиндларнинг «Сантур» мусиқий
чолғусининг 
ўзбек 
«чанг» 
ига 
“бансури” нинг «нав»га ўхшашлиги
каби ва яна бошқа мисолларни 
келтирса бўлади. 
Ҳинд халқ мусиқаси жанрлари 
жуда бой ва хилма-хилдир. Бунда
турли хил фолклор жанрлари билан биргаликда жаҳонга машлмр бўлган
мумтоз жанр «Рага» ларни ҳам алоҳида таъкидлаш лозим. Маълумки
ҳинд рагалари ўз ўрнида ўзбек-тожик «Шашмақом»и сингари мукаммал 
шакл ва фалсафий мавқеидаги жанр саналади. Ҳинд мусиқий чолғ улари

---

185 
ҳам анча ранг-баранг. Ҳинд мумтоз мусиқасини дунёга танитишда Аван 
Акбар Хон, Харипрост ва Ю. В. Нараяпосвали каби моҳир 
ижрочиларнинг ҳиссалари катта.