Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Литвада мусиқа таълими 
Литвада болалар ва ёшларга бериладиган мусиқий тарбия узоқ ва 
ўзига хос ривожланиш йўлига эгадир. Мусиқий тарбия кўп йиллар 
давомида фолклор, авлоддан авлодга ўтаётган халқ анъаналарига 
асослангандир. Литва мусиқа маданиятини ривожлантиришга, кўп асрлар 
давомида мактаб тарбиясининг асосини ташкил қилган диний мусиқанинг 
таъсири кам эмас. 
ХХ асрнинг иккинчи ярмида болаларга бериладиган мусиқий тарбия 
соҳасида ўзгаришлар рўй берди. 1966-йил умумий таълим мактаби ислоҳ 

---

178 
қилинди. Болалар мусиқий тарбия услубиёти унинг қоидалари ва 
мазмунидаги ўзгаришлар мусиқа соҳасида янги ўқув қўлланмаларини 
вужудга келиши натижада республикада мусиқий тарбия савиясини 
оширишга сабаб бўлди. 
Мусиқа бўйича эски дастурларда болаларнинг мусиқий тарбиясида, 
тор ва кенг маънода, айрим чекланишлар бор эди. Масалан умумтаълим 
мактаблари дастурларидан мусиқа назарияси асосий ўрин олган эди, 
мусиқани тинглаш, болаларга мусиқий чолғуларда куй ижро этиш 
ўргатилмас эди. Дарсларнинг мазмуни ва услубиёти кўп ҳолларда касбий 
мусиқа таълим йўналишларини тўғридан - тўғри қайтарар эди. Жаҳон 
мусиқа тарбияси ва таълим тизимларини диққат билан ўрганиб чиққан 
литвалик мутахассислар барча тизимларда таълимнинг маълум бир шаклига 
(З.Кодай тизмида-сольфеджио услубида куйлаш қўшиқ, К. Орфда-болалар 
чолғуларида куй ижро этиш. Кабалевскийда мусиқани эшитиш ва у ҳақида 
сўҳбатлашиш) диққат-эътибор берилган, деган хулосага келдилар. Шунинг 
учун улар " мусиқий тарбия тизими бир-бири билан мазмуни ва услуби 
орқали маҳкам бирлашган фаолият турларининг изчиллигига асосланиши 
керак"- деган фаразни илгари сурдилар. 
Шундай қилиб, Литвадаги мусиқа дарслари қуйидаги бўғинларга 
ажратила бошланди: мусиқани эшитиш, мусиқа ўқуви асосида куйлаш, 
сольфеджио усулида куйлаш, ритмик тарбияси, мусиқа чолғуларида ижро 
этиш. Ундаги бўғинлар мусиқий тарбия ва таълимда ягона бир тизимни 
ташкил этди ва айни пайтда ҳар бир бўғин ўзининг мақсадига эга бўлди. 
Мусиқани эшитиш - дарснинг керакли қисми ҳисобланади. Мусиқани 
тинглаш орқали болалар ўқиб, билим оладилар, композиторлар ижоди 
билан туйғулари ва салоҳиятига кучли таъсир кўрсатади, уларнинг 
маънавий камолотига туртки бўлади. Мусиқа билан шуғулланиш 
болаларнинг бадиий билим даражасини кенгайтиради, уларнинг дунёни 
тасаввур қилишларига ёрдам беради. Шахсга бериладиган эстетик 
тарбиянинг муҳим таркибий қисмларидан ҳисобланган хор қўшиқчилигини 
буюк мазмуни ана шундадир. 
Хор маданияти (оммавий қўшиқлар байрами, ёш авлодни турли 
мусиқа жамоалари орқали хор санъатига жалб этиш)нинг миқдор ва сифат 
жиҳатдан ўсиб бориши Литва мусиқа санъатининг етуклик даражасига 
чиқаётганлигидан гувоҳ беради, халқ ижодини халқаро майдонга чиқишига 
замин яратмоқда.