Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V



Download 11,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/253
Sana31.12.2021
Hajmi11,52 Mb.
#219543
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   253
Bog'liq
2 5467894839875994463

    Bu sahifa navigatsiya:
  • Moniy
8.  M O N IY L IK   DIN I

0 ‘rta  Osiyo  hududlarida  zardushtiylik  bilan  bir  qatorda  mo- 

niylik  dini  ham  milodimizning  III  asri  o ‘rtalaridan  boshlab  keng 

tarqala  boshlagan  dinlardan  biridir.  Moniylikning  asoschisi  Moniy 



Fatak  —   (216-276)dir.  U  216-yilda  Taysafun  (Ktesifon)  yaqinida 

tavallud  topgan.  Shu  bilan  birga  Moniy  230-yillarda  Eron,  0 ‘rta 

Osiyo,  Hindiston  bo‘ylab  safar  qilib,  zardushtiylik,  buddiylik 

braxmanlik  dinlari  bilan  va  turli  diniy  taiim o tlar  bilan  tanishadi. 

240-yillardan  boshlab  Moniy  o ‘zining  mustaqil  taiim o tin i  ta rg ib  

qila  boshlaydi.  0 ‘z  ichiga  zardushtiylik,  buddiylik,  braxmanlik, 

xristiailik  dinlarining  b a’zi  tomonlarini  olgan  bu  ta iim o t  boshqa 

mamlakatlarda ham qiziqish uyg‘ota boshlaydi.  Jumladan,  sosoniylar 

sulolasidan  b o ig a n   Eron  shohi  Shopur  I  bu  taiim o tn i  quvvatlab, 

Moniyni  Eronga  taklif etadi.  Moniy  242-yilda  Shopur  I  ning  taxtga

Ислом Каргшов.  Юксак маънавият -  енгилмас куч. -  Т.,  «Маънавият».  2008. 32-бет.



104

V A TA N  T A R IX I

o‘tirib  toj  kiyish  marosimi  paytida  birinchi  marta  o ‘z  ta ’limotini 

bayon  etib  v a’z  o ‘qiydi.  Shopur  I  ushbu  moniylik  taiim o tin i 

xristianlik  va  mahalliy  dinlarga  qarshi  qo‘ymoqchi  b o iad i.  Biroq 

zardusht  kohinlari  bu  diniy  taiim o tga  shubha  bilan  qarab,  unga 

keskin  qarshi  chiqadilar.  Zardusht  kohinlaming  kuchayishi  tufayli 

Moniy  muvaffaqiyatsizlikka  uchrab,  Erondan  qochishga  majbur 

b o ia d i.  Shundan  so‘ng  Moniy  0 ‘rta  Osiyo  yerlarida,  shu jumladan, 

0 ‘zbekiston  hududida  faoliyat  k o ‘rsatadi.

M oniy  samo  nuri  elchisi  hisoblangan.  Uning  taiim o tid a  bor- 

liqning  2  substansiya  asosi:  y o ru g iik   —   yaxshilik  ruh  olami  bilan 

zulmat —  yovuzlik materiya olamining o ‘zaro kurashini e ’tirof etuvchi 

zardushtiylik  dualizmi  yotadi.  Birinchi  olamda  xudo,  ikkinchisida 

shayton,  iblis  hukm  suradi.  Ikki  olam  kurashi  falokat  bilan  tugaydi, 

natijada  materiya  halokatga  uchraydi,  ruh  ozodlikka  chiqadi.  Moniy 

taiim o tig a ko‘ra,  bu dunyo  yovuzlik dunyosidir.  Inson  ikki unsurdan 

(ruh  —   nur  farzandi, jism   —   zulmat  farzandi)  iborat  b o ig a n i  uchun 

zulmat  kuchlariga  qarshi  kurashda  nur kuchlariga yordam bera  oladi. 

Shuning uchun moniylar hayotda zohirona yashashni ta rg ib  etganlar. 

Ular g ‘o ‘sht iste’mol  qilmasliklari,  foniy dunyoning  o ‘tkinchi  moliga 

qo‘l urmasliklari lozim b o ig a n .  Moniy tarafdorlarining shiori «Kimki 

boy  b o isa ,  keyin  qashshoq  b o iib   sadaqa  so‘raydi  va  abadiy  azob 

chekadi».  Moniylik  keng  tarqaldi.  U  0 ‘zbekiston  hududidan tashqari 

Sharqiy  Turkiston,  Italiyadan  to  Xitoygacha  yoyildi.  Keyinchalik  bu 

ta iim o t Misr va Ispaniyagacha yoyildi.

Moniy  273-yilda  Eronga  qaytadi  va  Shoh  Bahrom  I  ning 

to p shirigi  bilan  275-yilda  hibsga  olinib,  zindonband  qilinadi  va 

277-yilda qatl  etiladi.  Moniy bir necha kitoblar muallifidir.  Jumladan, 

«Shoburaqon»,  «Kanz  ulahyo1»  («Tirilganlar  xazinasi»),  «Jabborlar 

haqida»,  «Sirlar  kitobi»,  «Avangelion»,  «Kefalaya»,  «Bungoxik» 

(Bukgohang)  kitoblari  uning qalamiga mansubdir.

Moniylik  taiim o ti  Moniy  oiim idan   keyin  ham  keng  tarqaladi. 

U  VIII  asrda  Uyg‘ur  xonligida  hukmron  dinga  aylanadi.  Ammo 

keyinchalik  moniylik  islom  dini  ta’qibiga  uchraydi  va  asta-sekin 

Yevropa  va  Osiyo  mamlakatlarida  barham  topadi.  XIV  asrga  kelib 

bu  diniy  ta iim o t  Xitoyda  ham  taqiqlanadi.  Biroq  moniylikdagi 

yaxshilik va yomonlik kurashi haqidagi  dualistik ta iim o t keyinchalik 

Yevropa  mamlakatlarida  pavlikianchilik  Sharq  mamlakatlarida  esa 


Download 11,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish