O o ’ ’ z z b b e e

3. Banklar faoliyatining risklarga bog‘liqligi. 
Har qanday iqtisodiy faoliyat foyda olishga qaratilganidek, tijorat banklari 
faoliyatidan ko‘zlangan natija ham birinchi navbatda foyda olishdir. U esa albatta risk 
bilan bog‘liq bo‘ladi. SHu tufayli tijorat banklari oldida turgan birinchi maqsad – bu risk 
va foydalilik o‘rtasidagi optimal darajaga erishishdir.
O‘zbekistonda bozor munosabatlari tamoyillarining amal qilishi tijorat banklaridan 
o‘z faoliyatlari bilan bog‘liq risklarni boshqa xo‘jalik sub’ektlariga nisbatan ko‘proq 
o‘rganishlarini talab etadi. CHunki tijorat banklari o‘z faoliyatlari bilan bir tomondan, o‘z 
aksiyadorlari oldida javobgar bo‘lsalar, ikkinchi tomondan, o‘z mablag‘larini ishonib 
topshirgan va bank xizmatlaridan foydalanayotgan mijozlar oldida majburiyatga 
egadirlar.
Rivojlangan mamlakatlar banklariga nisbatan MDH davlatlari shu jumladan, 
respublikamiz banklari faoliyati yanada ko‘proq riskka ega bo‘lmoqda. Buning asosiy 
sababi rejali iqtisodiyot davridagi bank faoliyatini bugungi davr talabiga javob beradigan 
holda qayta tashkil etilmaganligi va yangi turdagi bank operatsiyalarini amalga 
oshirishda etarli tajribaning yo‘qligi banklar faoliyatidagi risk darajasining yanada 
oshishiga olib kelmoqda. 
Shu tufayli bank riski, uning mohiyati, turlari, kelib chiqishi sabablarini chuqur 
o‘rganish amaliyot uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bank riski iqtisodiy 
risklarning bir qismini tashkil qilib bank bilan jismoniy va yuridik shaxslar o‘rtasidagi 
iqtisodiy munosabatlarga tayanadi.

---

9
Mablag‘larning kreditlash tamoyiliga rioya qilingan holda mijozlarga berilishi, 
banklar ishining ma’lum tamoyillar asosida tashkil qilinishi ular faoliyatining turlari risk 
bilan bog‘liq ekanligini ko‘rsatadi. Bu xol bank riskining ob’ektivligini ifodalasa, bank 
faoliyatiga boshqa omillarning ta’siri, ularning natijasini hisoblash imkoniyatining 
mavjudligi va bir turdagi riskning turli sharoitda bo‘lishi, uni turlicha qabul qilish va 
hisoblay olish uning yuzaga kelishining sub’ektiv sabablari hisoblanadi.
Bank faoliyatida riskning yuzaga kelishi ba’zi bir salmog‘i, ta’siri, shakli jihatdan 
turlicha bo‘lgan noaniqliklar bilan bog‘liq bo‘ladi. Chunki bank faoliyati tashqi muhitga 
bog‘liq bo‘lib, unga ob’ektiv iqtisodiy va siyosiy jarayonlar va ulardagi bo‘ladigan 
o‘zgarishlar ta’sir ko‘rsatadi.