O o ’ ’ z z b b e e

Transmetsion risk – bu hisob amaliyoti bo‘lib, unda firma yoki bankning 
xorijiy valyutadagi aktivlari va majburiyatlari milliy valyutaga 
o‘tkazilayotganda ayirboshlash kurs o‘zgarganligi natijasida o‘zgarishi sodir 
bo‘ladi. Agar milliy valyutada ifodalangan xorijiy valyuta qimmatlashsa, u 
holda firma yoki bankning xorijiy aktivlari, majburiyatlari va mulkiy 
qiymati ham milliy valyutaga nisbatan oshadi. Agarda xorijiy valyuta 
ayirboshlash kursi qadrsizlansa, teskari hodisa yuz beradi. 
2. 
Transaksiya riski ham valyuta riski hisoblanib, u xorijiy valyutada 
aniqlangan tushum va to‘lovlar bo‘yicha hisob raqamlarga tegishli bo‘ladi. 
Agar tranzaksion ko‘rinish tegishli xedjirlash chora-tadbirlari orqali bartaraf 
etilmasa, ayirboshlash kursi, firma daromadiga milliy valyutadagi tushumiga 
va to‘lovlar qiymati o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatadi. Barqarorlik siyosatini 
ko‘rsatish maqsadida tijorat banklari o‘z vaqtida mijozlardan tranzaksion 
xarajatlar o‘zgarish ehtimolini butunlay xedjtrlashlarini maslahat berishlari 
va talab qilishlari lozim.
Shunday qilib, bank minejmentining valyuta savdosi borasidagi eng samarali 
siyosati qo‘yidagilardan iborat: 
a) mijozlar tomonidan tashkillashtirilgan tijorat tranzaksiyalar uchun valyuta 
bitimlarini cheklash; 
b) valyuta kassalar uchun overnayt operatsiyalariga qat’iy limitlar o‘rnatish va faqat 
korporativ mijozlar tomonidan muntazam talab qilinadigan asosiy konvertirlanuvchi 
valyutalar uchun limitlarni cheklash; 
v) valyuta savdosiga faol ishtirok etadigan korporativ va bank mijozlar uchun 
kunduzgi ish kunida valyuta ayirboshlash va overnayt uchun limitlar o‘rnatish va mazkur 
mijozlar aktivligining doimo monitoringini amalga oshirish. 
3.Iqtisodiy risk - mazkur tur valyuta riskining eng muhim turi bo‘lib, u 
umummilliy firma uchun juda muhim ahamiyat kasb etadi. Iqtisodiy risk ayirboshlash 
kursining firma aktivlari qiymatiga uzoq muddatli ta’sirini bildiradi.
Shunday qilib, valyuta operatsiyalaridan zarar ko‘rish xavf-xatarini pasaytirish 
uchun alohida operatsiyalar bo‘yicha alohida valyuta riskini nazorat qilish usulidan 
foydalanadilar. Banklar xorijiy valyutadagi aktiv va majburiyatlarning hajmi va 

---

49
muddatlariga limitlar qo‘yish va har bir alohida valyuta bo‘yicha limitlarni muntazam 
kuzatish va monitoring qilish orqali stabil siyosat ishlab chiqishlari lozim. Muolajalar va 
limitlar bank kredit siyosati bilan aniqlanilishi lozim. 
Hozirgi kunda O‘zbekistonda valyuta bozorini erkinlashtirish bo‘yicha bir qator 
tadbirlar amalga oshirilyapti. Bu tadbirlar valyuta operatsiyalari ko‘lamini kengaytirib 
ularni jahon amaliyotiga muvofiqlashtirishga yordam beradi. SHu maqsadda manfaatdor 
organlar xalqaro valyuta bozorining faoliyat mexanizmini chuqur o‘rganishlari lozim. 
Zamonaviy sharoitda valyuta riskini nazorat qilish vositalarini to‘g‘ri qo‘llash juda 
muhim, chunki aks holda, valyuta tebranishlari davlat iqtisodiyotiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatadi.