Х. С. Асатуллаев, Б. О. Турсунов, М. А. Маманазаров к

1-расм. Рағбат турлари
28
Рағбатлантириш чора-тадбирлари муайян шахслар эҳтиёжларини 
ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилиши даркор. Ходимнинг ишга қизиқишини 
тегишли рағбатлантириш усули орқали ўзгартириш мумкин. Раҳбарлар учун 
бу рағбатлантиришлар бир хил шаклда емас, балки ходимларнинг шахсий 
эҳтиёжларига мувофиқ ишлатилиши керак, деган маънони англатади. 
Меҳнатни рағбатлантириш - олдиндан белгилаб қўйилган натижаларга 
еришиш имконини берадиган жўшқин меҳнат фаолияти ходимнинг муҳим 
ижтимоий эҳтиёжларини қондириш, унда меҳнатга қизиқиш (мотив)ни 
шакллантириш учун зарур шарт-шароитларни яратишни кўзда тутади. 
Меҳнатга қизиқтириш ва рағбатлантириш тизими муайян асос — меҳнат 
фаолиятининг меъёрий даражасига таяниши керак. Ходимнинг меҳнат 
муносабатларига жалб етилишининг ўзи унинг олдиндан келишилган,муайян 
иш ҳақи ҳисобига муайян вазифаларни бажаришини назарда тутади. Бу 
муносабатларда рағбатлантириш шарт емас. 
Меҳнатни рағбатлантириш тизими бошқарувнинг маъмурий-ҳуқуқий 
услубидан келиб чиқадиган бўлса, бу услуб ўрнини егалламайди. Меҳнатни 
рағбатлантириш бошқарув органлари ўзлари ҳақтўлаётган иш даражасига 
еришиб, уни шу меъёрда ушлаб тура олсаларгина, самарали бўлади. 
Рағбатлантиришнинг мақсади -инсонни меҳнат қилишга ундаб қолмасдан, балки 
уни меҳнат муносабатларида белгилаб қўйилганидан самаралироқ меҳнат 
қилишга ундашдир.
28
.П.Ильин. Мотивация и мотивы. Учебное пособие. -Спб:Питер, 2011.56 стр. 
Рағбатлар 
-Моддий
-Пул ҳисобида (иш ҳақи, мукофотлар 
ва ҳоказолар) 
-Пул ҳисобида эмас (йўлланмалар, 
даволаш,транспорт хизмати ва 
ҳоказолар) 
-Номоддий
-Ижтимоий (меҳнат нуфузи, 
лавозимда ўсиш имконияти) 
-Маънавий (дўстлар, қариндошлар 
томонидан ҳурмат, мукофотлашлар) 
-Ижодий (ўзини такомиллаштириш, 
ўзини намоён қилиш имконияти) 

---

187 
Меҳнатни рағбатлантиришнинг бир неча функциялари мавжуд:
-Иқисодий функция. У, енг аввало, меҳнатни рағбатлантириш, ишлаб 
чиқариш самарадорлигини оширишга кўмақлашишда намоён бўлади. Бу меҳнат 
унумдорлигининг ошиши ва маҳсулот сифатининг яхшиланишида ўз ифодасини 
топади.