Х. С. Асатуллаев, Б. О. Турсунов, М. А. Маманазаров к

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-расм. Номоддий активларнинг идентификацияланишига кўра 
гуруҳланиши. 

---

152 
1. Кутиш даврига кўра: қонун билан чегараланган ва чегараланмаган 
(ноаниқ); 
2. Корхонадан ажралишига кўра.
Номоддий активларни юқоридаги белгиларга кўра гуруҳланишини 
қуйидаги 2-расмда кўриш мумкин. 
Иқтисодчи олимлар ишлари ва меъёрий ҳужжатларнинг таҳлили шуни 
кўрсатадики, номоддий активларнинг асосий қисмини интеллектуал мулк 
ташкил қилмоқда. Шунга асосан бизнинг фикримизча номоддий активларни 
шартли равишда учта гуруҳга бўлиш мақсадга мувофиқ. Булар: 
1. Интеллектуал мулк; 
2. Гудвилл; 
3. Бошқа номоддий активлар. 
Шуни алоҳида қайд этиш керакки, меъёрий ҳужжатларда (МҲХС, 
БХМС) ва иқтисодий адабиётларда номоддий активларнинг таркиби 
наъмунавий равишда кўрсатилган. Бу дегани иқтисодий ислоҳотларнинг 
таъсирида иқтисодий ўсиш ва янгиланишлар содир бўлади. Буларнинг 
натижасида номоддий активларнинг айниқса, интеллектуал мулкнинг янги 
кўринишлари (турлари) пайдо бўлади. Бу эса бухгалтерия ҳисобининг янги 
объектларини пайдо бўлишлигидан далолатдир. 
Юқоридаги фикрлардан кўриниб турибдики, номоддий активларнинг 
асосини интеллектуал фаолият натижасида яратилаётган интеллектуал мулк 
ташкил қилар экан, интеллектуал мулкнинг иқтисодий моҳиятини, 
бухгалтерия ҳисобининг объекти сифатида илмий жиҳатдан ўрганиш долзарб 
масалалардан биридир. 

---

153 

 
  
3-расм. Номоддий активларни таснифлаш 

---

154 
Хўжалик юритувчи субъект келгусида иқтисодий фойда олишга ишонч 
субъект активидан фойда олиш хусусидаги кафолатларни талаб этади. Агар 
субъект ушбу иқтисодий фойдалар устидан назоратни амалга оширгандагина, 
одатда, бундай кафолатлар берилиши мумкин. 
Номоддий активларни баҳолаш бизнинг фикримизга кўра, ақлий
фаолият натижалари, маҳсулот (ишлар, ҳизматлар) ларни алоҳида 
гуруҳлаштириш воситалари, яъни фирма номи, маҳсулот белгиси, хизмат 
кўрсатиш белгиси, шунингдек фирма баҳосидан фойдаланишнинг Пул 
ифодасида белгилаш жараёнидир.