Х. С. Асатуллаев, Б. О. Турсунов, М. А. Маманазаров к

 
5-жадвал 
Асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланишни таҳлили 
Кўрсаткичлар 
Базис 
даври 
Ҳисобот даври 
Фарқи (+/-) 
Ўсиш суръати, 
% 
1. Маҳсулот ҳажми 
8750 
10865 
+2115 
124,1 
2. Асосий 
ишлаб 
чиқариш 
фондларини 
ўртача 
йиллик 
қиймати 
3500 
4100 
+600 
117,1 
3. Фонд қайтими, сўм 
2,50 
2,65 
+0,15 
106,0 
4. Фонд сиғими, сўм 
0,400 
0,377 
-0,023 
94,2 
Жадвал 5.4.1 маълумотлари асосида хулоса қилиш мумкинки, асосий 
ишлаб чиқариш фондларининг ўсиш суръати (117,1%) га нисбатан маҳсулот 
ҳажмини юқори даражада ортиши туфайли фонд қайтими базис давридаги 
2,50 сўмдан ҳисобот даврига келиб 2,65 сўмга қадар кўтарилган, фонд 
сиғими эса 0,023 сўмга пасайган. Асосий воситалар ўсишининг ҳар бир 
фоизига маҳсулот ҳажмини ўсиши 
409
,
1
1
,
17
1
,
24

бирликни ташкил этган. Ушбу 
кўрсаткич ишлаб чиқаришни технологик жиҳатдан самарадорлигини 
аниқлаш ва узоқ муддатга мўлжалланган корхонанинг иш самарадорлигини 
баҳолашда қўлланилади. Фонд сиғимини пасайиши туфайли асосий 
воситалардан нисбий иқтисод бизнинг мисолимизда 249,9 млн. сўмни ташкил 
этган.(0,377-0,400)*10865=-249,9. Асосий ишлаб чиқариш фондларидан 
фойдаланишни комплекс иқтисодий таҳлилида фонд қайтимини ошириш 
йўллари белгиланади. Уларга қуйидагилар киради: 
- ускуналардан фойдаланиш вақтини узайтириш; 

---

146 
- ускуналардан интенсив фойдаланиш; 
- асосий воситалар актив қисмини ошириш; 
- ишлатилаётган ускуналар улушини ошириш. 
Фонд қайтимини қуйидагича ифодалаш мумкин. 
КА
Л
к
Ф
У
Ф


бунда
к
Ф
- фонд қайтими; 
Л
У
- жами асосий ишлаб чиқариш фондларида актив қисмини тутган 
улуши, % 
КА
Ф
- асосий фондлар актив қисмини фонд қайтими 
Асосий ишлаб чиқариш фондлари фонд қайтимини базис давридан 
фарқига асосий фондлар актив қисми улушини ва унинг фонд қайтимини 
ўзгаришларини таъсири мутлоқ фарқ усули орқали қуйидагича аниқланади. 
0
1
к
к
к
Ф
Ф
Ф



- фонд қайтимини базис давридан фарқи 
а) актив асосий воситалар улуши ўзгаришининг таъсири 
0
0
1
*
)
(
)
(
КА
Л
Л
Л
к
Ф
У
У
У
Ф




б) актив асосий воситалар фонд қайтими ўзгаришининг таъсири
)
(
)
(
0
1
1
к
к
Л
КА
к
Ф
Ф
У
Ф
Ф



